Ietsisme: Geen God, maar wel ‘Iets’
“Ik geloof toch wel dat er iets moet zijn tussen hemel en aarde, anders is het leven wel erg kaal”. Dat is typisch een uitspraak van een ietsist. Ietsisten zijn mensen die de kriebels krijgen van het idee dat er helemaal niets anders dan gewone aardse wezens zou zijn. Maar ze willen niet aan een traditionele religie.
“Ik heb niet zo’n mannetje in de wolken. Het is meer een gevoel dan een bestaand iets. Een lichtpunt.” Prinses Amalia, tijdens een gesprek met Claudia de Breij.
Ietsisten laten graag onbepaald wat dat ‘iets’ is. Ze voelen ook geen behoefte om het te gaan aanroepen of aanbidden. Alleen het vermoeden dat het er is, geeft hen een voldoende prettig gevoel. De term ‘ietsisme’ is overigens afkomstig van wetenschapper en politicus Ronald Plasterk. Hij gebruikte in 1997 in het blad Intermediair die term voor het eerst.
Het is niet zo eenvoudig om als christen met een ietsist het gesprek aan te gaan over het geloof in God. Ze zijn daar immers snel mee klaar. Ze gunnen je graag je geloof, zolang zij die God maar niet opgedrongen krijgen als de concrete invulling van het ‘iets’ waarvan zij vermoeden dat het er is. In dat opzicht lijken ze op postmodernisten die menen dat er geen absolute waarheid is, maar dat iedereen zijn of haar eigen waarheid construeert. Maar ze zijn ook weer niet postmodern genoeg om hun geloof in dat ‘iets’ te relativeren.
Hoe dan het gesprek met een ietsist aangaan? Ik zou altijd beginnen met begrip voor hun opvatting te tonen. Hun geloof is aantrekkelijk. Je hebt immers helemaal geen last van dat ‘iets’. Het zeurt niet aan je hoofd omdat er offers aan gebracht moeten worden of omdat het aanbeden moet worden. Het is er gewoon, en dat voelt fijn, en ondertussen heb je er geen gedoe van. Een mooie slogan voor dit geloof: “Geloof in iets, dat kost je niets”.
Er zit aan die volstrekte vrijblijvendheid echter wel een keerzijde die je als christen in het gesprek met een ietsist naar voren kunt brengen. Hier geldt namelijk wel ‘alle waar naar zijn geld.’ Geloven in iets kost je inderdaad niets, maar het levert je ook niets op. Behalve misschien een prettig gevoel. Zolang alles voorspoedig gaat in je leven, merk je dat niet zo. Maar wat als je met tegenslag te maken krijgt? Als je te horen krijgt dat je een ernstige ziekte hebt? Wat heb je dan aan dat ‘iets’? Niets!
Hoe totaal anders is het met het geloof in God. Als christen kun je getuigen wat een troost en kracht het geloof in Hem jou gegeven heeft. Als Iemand die er werkelijk is, die je liefheeft en die ook nog eens bij machte is om je bij te staan. Die je kent als een Iemand met een gezicht, een naam. In Jezus Christus is Hij ons zo nabij gekomen dat mensen Hem zagen lopen, Hem aanraakten, met Hem spraken. Geen ‘iets’, maar een mens van vlees en bloed. In Jezus Christus heeft God laten zien dat Hij vrede met God geeft, ziekten geneest, mensen bevrijdt uit gebondenheid, moedelozen troost en perspectief in het leven geeft. Kom daar eens om bij dat ‘iets’!
Nu moeten we oppassen om niet het geloof tot een soort ‘voor wat hoort wat te maken’. Bij het ietsisme geldt: je aanbidt het niet en dus is het ook niet je houvast wanneer je dat nodig hebt. God is er ook niet pas wanneer wij Hem geven wat Hem toekomt. Hij is namelijk niet de God die eist, maar de God die geeft. Het enige dat Hij vraagt is een opgestoken lege hand waar Hij zijn gaven in kwijt kan. Heb je eenmaal die hand opgehouden en ervaren hoe Hij in je leven gaat werken, dan komt er vanzelf het verlangen om Hem te aanbidden en Hem te dienen. Dat is geen opgave die je al zuchtend en onder het terugverlangen naar dat vrijblijvende ‘iets’ doet. Het is juist een vreugde omdat in dat dagelijkse contact met Hem steeds duidelijker wordt hoe rijk het leven is .
Het belangrijkste heb ik nog niet eens aangeroerd, namelijk dat wij die God in Christus nodig hebben om van onze schuld tegenover Hem verlost te worden. Het ‘iets’ heb je niets misdaan, dus daar hoef je ook niets mee goed te maken. Dat ligt anders bij God. Geloof in ‘iets’ is een klap in het gezicht van God, die er van Zijn kant alles aan gedaan heeft om niet voor een vaag ‘iets door te gaan’. Wie eenmaal Gods liefde ontdekt heeft, komt er ook achter dat hij die voorheen niet beantwoord heeft en daarmee zich Gods eeuwige oordeel waardig gemaakt. Alleen het offer van de Heere Jezus geeft verlossing. Het is niet vanzelfsprekend dat deze God onze goede God wordt. Hij heeft daar in Christus wel de weg voor gebaand, maar die weg moet je wel willen gaan. Geen vrijblijvendheid, zoals in het ietsisme. Volledige overgave aan Christus en Zijn volbrachte werk wil Hij je geven.
Zoals vaak in de apologetiek helpt het ook hier om de armetierigheid van de alternatieven voor het christelijk geloof te laten zien. Ietsisme is helemaal niet zo aantrekkelijk, net zo min als atheïsme of geloof in een god waar je helemaal geen relatie van liefde en vertrouwen mee kunt hebben. Nee, dan het christelijk geloof. Dat is geen fopspeen, maar een geloof dat op een werkelijkheid buiten en boven ons gebaseerd is. Dat geloof bewees zich door de tijden heen. Het is de enige weg tot eeuwig behoud.
Tenslotte dit: wees in het gesprek niet hoogmoedig. Het is niet aan jezelf te danken dat jij weet van het bestaan van God en dat je een relatie met Hem hebt. Evangeliseren is, zo las ik eens ergens, dat de ene bedelaar de andere vertelt waar brood te vinden is. Blijf bedelaar, ook in het gesprek met de ietsist.
De auteur is natuurkundige en filosoof.
Dit artikel verscheen in onze gratis magazine Bijbelvast, december 2022. Bijbelvast is het gratis kwartaalblad voor de achterban van Logos Instituut. In dit blad van 16 pagina’s verschijnen relevante artikelen over Bijbel en wetenschap, kinder- en tienerpagina’s, verhalen uit de praktijk en nieuwsberichten. Klik hier om u aan te melden voor een gratis abonnementZie logos.nl/bijbelvast-extra voor extra verdieping en literatuurtips.
