Inhoudsopgave
Een stem uit de hemel: Gods spreken in de Bijbel en in onze tijd. Geschreven door Dr. Mart-Jan Paul en Dr. Jan Hoek. (Labarum Academic, Apeldoorn 2021, 416 blz., € 26,95)
Dr. Mart-Jan Paul is hoogleraar Oude Testament aan de Evangelische Theologische Faculteit te Leuven en eindredacteur van de twaalfdelige serie Studiebijbel Oude Testament.
Dr. Jan Hoek is emeritus hoogleraar systematische theologie aan de Evangelische Theologische Faculteit te Leuven en emeritus hoogleraar gereformeerde spiritualiteit aan de Protestantse Theologische Universiteit Groningen.
Het boek Een stem uit de hemel bevat twee delen. Hiervan neemt Mart-Jan Paul het eerste deel voor zijn rekening (inventarisatie van de betreffende Bijbelteksten) en Jan Hoek het tweede (bezinning op Gods spreken in de hedendaagse systematische theologie). Ik behandel hier eerst dat eerste deel van Paul. Samen met de korte woordstudies aan het begin vormt het een mooi gedegen geheel waarin de Schrift, de diverse standpunten rond het onderwerp, het verstand en de ervaring alle een plek krijgen.
Aanleiding
Volgens de auteur lag de directe aanleiding tot het schrijven van dit boek in de presentatie van het boek ‘En God zag dat het goed was’, zie par. 19.2. (blz. 220-223). Theïstische evolutionisten hebben geen goed antwoord op de daar genoemde problemen.
In nog geen tien bladzijden worden de standpunten over dit onderwerp geschetst van Berkhof (de relatie tussen openbaring en ervaring), Augustinus (Paul gaat niet in op de stem die A. op 31 jarige leeftijd hoorde die zei: “neem en lees”, waardoor A. tot bekering is gekomen), Maimonides, de Wette, Kuenen, Kuyper en Bavinck. De consequenties van de verschillende visies komen aan het eind aan de orde. Uiteraard komen in het boek ook anderen, zoals Ridderbos en Spurgeon maar ook Jung, ter sprake. Er is een beknopt personenregister opgenomen, naast het onderwerp- en tekstregister en de literatuurverwijzing. Voetnoten completeren het geheel.
Degelijk
Paul maakt in dit boek veelvuldig gebruik van enkele van zijn eerdere boeken en publicaties zoals die van “het Archimedes punt van de Pentateuchkritiek” en de Bijbelcommentaren van de Studiebijbel van het Centrum voor Bijbelonderzoek. Dit boek geeft blijk van dezelfde minutieuze degelijkheid zoals we bij zijn andere boeken en publicaties gewend zijn.
Hoewel de Schrift pas in hoofdstuk 13 “spreken door schriftelijke weergaven” een plaats krijgt, is het wel degelijk de Schrift (Paul gebruikt de termen de Schrift en Schriften door elkaar) dat de voornaamste plaats inneemt. Dat gebeurt op een degelijke manier van het boek Genesis tot en met Openbaring. Bij de diverse onderwerpen als hemelse boodschappers, dromen, visioenen, schepping en geschiedenis, symbolen en rituelen etc. neemt Paul ons, inductief, mee door de hele Bijbel om daarna zijn conclusies te trekken. Klaus Bockmuehl (prof. Systematische theologie bij o.a. Regent College) deed dat ook met zijn boek “Listening to the God who speaks”, maar dat was meer dan 30 jaar geleden en minder uitgebreid en degelijk dan dit boek.
Alleen in de Bijbel?
Je kunt je afvragen of een dergelijk boek niet gewaagd is omdat zowel Luther als Calvijn uitgaan van Gods openbaring in (alleen) de Bijbel. Hoewel Calvijn niet uitsluit dat engelen aan mensen kunnen verschijnen om de waarheid te bevestigen (blz. 212). Paul wijst ons echter op de laatste wetenschappelijke inzichten rond hoe men in het verleden omging met schriftelijke en mondelinge overlevering “er was bijna geen scheiding, zowel in chronologisch als cultureel opzicht, tussen mondelinge en schriftelijke literatuur” (zie blz. 170-173, “wisselwerking” en blz. 206). “Een verschil in gezag tussen gesproken en geschreven woorden van God is niet aantoonbaar”.
Wanneer je bedenkt dat ongeveer een derde deel van de Bijbel uit dromen, visioenen, profetische woorden en andere vormen van openbaring bestaat of is ontstaan (zoals bij Gods belofte aan Abram in Gen. 15:1 en bij het verbond dat God met hem sloot), dan is het de hoogste tijd voor dit boek. Niet alleen in het Nederlands maar wat mij betreft ook in andere talen. Paul schrijft terecht dat “in de meeste publicaties over de inleidingsvragen van Bijbelboeken het spreken van God niet aan de orde komt”. (blz. 232).
Grote thema’s
Paul zet in zijn boek grote thema’s met een paar pennenstreken in het juiste perspectief. Daarbij voorziet hij belangrijke vragen van goed beargumenteerde antwoorden. Zoals bij de datering van de ouderdom van sommige boeken (zoals Job en Daniël). Belangrijk om te kunnen beoordelen of een profetie ‘’achteraf’’ is geweest. Of het thema of een auteur God woorden in de mond heeft gelegd. Of over mensvormige benaderingen of het verrassende hoofdstuk over het werpen van het lot (“…dat God zelf opdracht geeft het lot te gebruiken” en “Blijkbaar bestuurt God deze keer de voor Israël verboden praktijken” – blz. 127-128). Maar ook de psychologische en neurofysiologische vragen gaat hij niet uit de weg (was het een individuele- of een groepservaring). Bij Paul ligt het initiatief echter altijd bij God. Mag de mens dan vrij verwoorden of interpreteren? Of wordt er soms iets met andere woorden gezegd omdat de doelgroep of toehoorders of de bedoeling van een schrijver anders is? In dit licht bezien, zijn de verschillende auteurs aanvullend aan elkaar en zijn er geen tegenstrijdigheden in de Bijbel.
Alleen al de onderwerpen hoe je kunt onderscheiden of het een spreken/openbaring van God is of van demonische manifestatie (11 punten, blz. 104-106) en de kenmerken van valse profeten (blz. 82) of de 10 unieke aspecten van profetie in Israël (blz. 216-218) of de vijf kenmerken van godsdienstige ervaringen (blz. 215) zijn de prijs van dit boek waard. Daarnaast geeft hij er ook blijk van zijn grenzen te stellen in waar hij wel of niet dieper op in wil gaan of is hij terughoudend bij onderwerpen waarover hij eerder schreef in andere publicaties.
Grenzen
De grenzen aan dit boek geeft hij in het begin al aan: “we moesten ons beperken… een representatieve keuze…” (blz. 14). Uiteraard moest ook ik bij deze boekbespreking keuzes maken en me beperken.
Dit is een goed leesbaar boek. Ik ontdekte een enkele tikfout bij ‘zeven gemeenten’ i.p.v. ‘zeven gemeente’ (blz. 231) of ontbrekende tekstverwijzing naar Jesaja (55:11 – blz. 146). Het boek is geschreven voor zowel beginners als gevorderden en aan te bevelen voor de volle breedte van ons christelijk spectrum. Van gereformeerd tot charismatisch kan er zijn/haar voordeel mee doen.
Reformatorische christenen zullen waarderen dat het door-en-door, van Genesis tot en met Openbaring, rechtstreeks uit de Bijbel zelf komt, strak op de tekst en in de context. Charismatische christenen zullen misschien iets andere accenten willen zien. Bijvoorbeeld het verschil in het spreken van God in Logos of Rhema. Of dieper ingaan op het gegeven dat God spreekt “in beeldtaal”. Ook zullen ze praktischer ingesteld zijn op hoe ermee om te gaan omdat “ons profeteren onvolkomen” is, of meer handvatten willen zien rond het interpreteren van beelden, typen of symbolen. Voor iedereen geldt echter dat het een degelijk standaardwerk is. Dit mag als naslagwerk in geen enkele boekenkast ontbreken. Mijn gebed is dat het nog jaren zijn nawerking zal hebben over hoe wij omgaan met die stem uit de hemel in relatie tot die woorden “dit is Mijn Zoon, luister naar Hem” (Lukas 9:35).
Ton Verdam – emeritus predikant en bestuurslid van Logos Instituut
Meer lezen van dr. Mart-Jan Paul
Hier kunt u meer artikelen lezen van dr. Mart-Jan Paul.
Logos Webshop
Klik hier om het boek aan te schaffen in de Logos Webshop.
Tags: Een stem uit de Hemel Paul
Tags: ‘Een stem uit de hemel’ Mart-Jan Paul ‘Een stem uit de hemel’ Mart-Jan Paul
