Een gezicht voor Australopithecus anamensis

In 1965 ontdekte Harvard-paleontoloog Bryan Patterson een mensachtige fossiele elleboog (een fragment van het onderste deel van een opperarmbeen) in de Kanapoi-regio van Kenia, net ten westen van het zuidelijke uiteinde van het Turkanameer. Gedurende de daarop volgende vijfentwintig jaar werd daar heel weinig veldwerk gedaan, totdat Maeve Leakey opnieuw opgravingen in het gebied organiseerde en fossielen blootlegde die (samen met de elleboog) als Australopithecus anamensis zouden worden geclassificeerd.¹ Haar team beschreef de nieuwe soort op basis van de nieuwe fossielen gevonden in Kanapoi en extra fossielen gevonden in Allia Bay, een andere locatie verder naar het noorden aan de oostelijke oever van het Turkanameer. De fossielen verschilden van de andere Australopith-soorten die bekend zijn uit die regio, zoals de beroemde Lucy-soort A. afarensis. De fossielen werden conventioneel gedateerd op ongeveer 4 miljoen jaar oud.

Hoewel er genoeg fossielen waren om de nieuwe soort A. anamensis te herkennen, waren er van de kop alleen boven- en onderkaken.² Omdat de meeste fylogenetische (en baraminologische) analyses kenmerken van de hele schedel gebruiken, kanik niet veel over A. anamensis zeggen. Met de beperkte informatie die konden worden verzameld van de tanden en kaken plaatsten de onderzoekers A. anamensis diep in de homininefylogenie, vertakkend vanaf een punt eerder dan A. afarensis. Ik ben een beetje kieskeuriger met baraminologie en ik heb niet systematisch geprobeerd te begrijpen wat A. anamensis eigenlijk is. En dat gaat veranderen.

Vandaag hebben onderzoekers van het Cleveland Museum of Natural History en het Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology de ontdekking aangekondigd van een A. anamensis schedel uit Woranso Mille, een locatie ongeveer 700 mijl ten noorden van Kanapoi in de Afar-regio van Ethiopië. Het fossiel was ontdekt in 2016 en is van een oud individu dat waarschijnlijk mannelijk was.³

De schedel, met de codenaam MRD, is duidelijk anders dan de bekende A. afarensis-schedels. MRD is kleiner met een veel meer vooruitstekend gezicht. Midden over de schedel loopt een sagittale kam voor de aanhechting van kaakspieren. De schedel is langer en smaller dan de schedels van A. afarensis. In mijn ogen lijkt MRD meer op een levende aap zoals een gorilla dan A. afarensis.

Juist een paar dagen geleden vroeg iemand me wat ik kon zeggen over de ggeschapen soorten apen. Ik moest antwoorden dat ik daarover helemaal niet veel te zeggen had. We hebben veel fossielen die de diversiteit van mensen in het verleden aantonen, maar aapfossielen zijn niet zo goed vertegenwoordigd. Lucy is een bekend voorbeeld van A. afarensis, en die soort laat in mijn analyses steeds zien dat deze zich duidelijk onderscheidt van mensen. De Zuid-Afrikaanse soort A. africanus heeft ook de neiging zich te onderscheiden van de menselijke cluster, maar vertoont niet veel overeenkomst met A. afarensis. De drie duidelijke australopith-soorten, die nu algemeen in het geslacht Paranthropus worden geplaatst, clusteren samen, maar afzonderlijk van A. africanus en A. afarensis. Veel meer dan dat heb ik niet te zeggen. Terwijl ik blijf wachten op nieuw onderzoek naar het A. africanus “Little Foot”⁴-skelet, is deze nieuwe schedel weer een ander voorbeeld van deze merkwaardige aapgroep.

Wat deze schepsels zo verrassend maakt, zijn de onmiskenbare kenmerken voor rechtop, op twee voeten lopen. De vele Paranthropus-fossielen bezitten eigenschappen van rechtopstaande wandelaars. De knie van A. anamensis is bekend van Kanapoi en vertoont de anatomie van een wezen dat op twee benen loopt. Drie skeletten van A. afarensis (Lucy, Kadanuumuu en Selam) hebben allemaal meerdere eigenschappen van schepsels die gewoonlijk op twee benen lopen. Misschien wel het meest spectaculaire van alles, het Little Foot-skelet uit de Sterkfontein-grot in Zuid-Afrika is een bijna volledig skelet van een individu dat duidelijk op twee benen liep.

Het bestaan van tweevoetige dieren die zo op ons lijken, roept veel vragen op over Gods ontwerp en hun onderlinge relaties. Hoeveel gecreëerde soorten rechtopstaande apen zijn er geweest? In eerdere analyses lijkt Paranthropus goed gescheiden van andere australopiths, en A. afarensis en A. africanus zijn ook zeer verschillend. Zijn deze patronen slechts het resultaat van een schaars monster van soorten? Zullen we uiteindelijk ontdekken dat alle tweevoetige apen tot één geschapen soort behoren, verschillend van mensen? Wat kan deze nieuwe schedel ons vertellen over nog minder bekende fossielen zoals Ardipithecus of Sahelanthropus?

Felicitaties zijn zeker op hun plaats voor Yohannes Haile-Selassie en Stephanie Melillo, de hoofdonderzoekers van de A. anamensis schedel MRD. Ik kijk er zeker naar uit om hun bevindingen nader te onderzoeken. En ik kan niet wachten om te zien welke verrassende fossielen God nog voor ons heeft!

Dit artikel is met toestemming van de auteur overgenomen van de website Human Genesis. Het originele artikel is hier te vinden.

1. Leakey et al. 1995. New four-million-year-old hominid species from Kanapoi and Allia Bay, Kenya. Nature 376:565–571.
2. Ward et al. 1999. The New Hominid Species Australopithecus anamensis. Evolutionary Anthropology 7(6):197-205.
3. Haile-Selassie et al. 2019. A 3.8-million-year-old hominin cranium from Woranso-Mille, Ethiopia. Nature DOI 10.1038/s41586-019-1513-8.
4. red. – een bijnaam voor een bepaald fossiel, net als “Lucy” een bijnaam is.