Christenen kijken er al bijna 2000 jaar naar uit: de Nieuwe Aarde. In Zijn openbaring aan de apostel Johannes belooft Jezus dat, als Hij is teruggekomen, er een Nieuwe Hemel en Nieuwe Aarde zullen komen. Maar niet alleen christenen verwachten een nieuwe aarde. Ook medewerkers van NASA zijn op zoek naar een nieuwe aarde. Vorige week verscheen er nog een bericht in de media over een aardachtige exoplaneet.1 Hoe zit dat nu? Bestaat er echt een tweede ‘aarde’, ergens ver weg in de ruimte? Laten we eerst eens naar de feiten kijken.
Exoplaneet
De nieuwe planeet heet Kepler-452b. Het is de eerst ontdekte planeet (b) die om de 452e ster draait waaromheen de Kepler telescoop een planeet heeft gevonden. Volg je ‘m nog? De term exoplaneet komt van extrasolar planet en duidt een planeet aan die om een andere ster draait dan onze zon. Sinds de ontdekking van de eerste exoplaneet in 1995 zijn er al heel wat gevonden.
SETI
Exoplaneten zijn vooral in trek bij een spin-off van NASA: SETI, the Search for ExtraTerrestrial Intelligence (de zoektocht naar buitenaards intelligent leven; om de een of andere reden klinkt SETI toch beter dan ZBAL, dus laat ik de Engelse term gewoon staan). Dat komt omdat SETI hoopt dat er op andere planeten, ver bij ons vandaan, ook leven is ontstaan en geëvolueerd. Dat leven niet vanzelf kan ontstaan2 maakt voor de SETI-medewerkers blijkbaar niet uit. Maar hoe weten ze nu of er een planeet om een ster draait? Sommige sterren zijn zelfs met een gewone telescoop amper te zien. En sterren stralen licht uit, planeten niet.
Dimmer
De planeten in ons zonnestelsel draaien allemaal in hetzelfde vlak om de zon heen. Als je vanaf een afstandje naar de zon zou kijken, en je zou in hetzelfde vlak staan als de planeten, dan zullen de planeten zich op een gegeven moment tussen jou en de zon bevinden. Een gedeelte van het zonlicht wordt tegengehouden door de planeet. Daardoor neemt de intensiteit van het zonlicht ietsjes af, alsof iemand de dimmer van een lamp even wat lager draait en dan weer terug zet. Die lichtintensiteit kun je meten, ook bij verafgelegen sterren. Wanneer die lichtintensiteit dus wat afneemt, kun je – op basis van hoe lang dat duurt, met hoeveel procent de lichtintensiteit afneemt en wat de periode is tussen twee opeenvolgende afnames, om maar een paar factoren te noemen – berekeningen maken over hoe groot de planeet is en hoe dicht deze bij zijn ster staat. Dat is een lastig proces, want er zijn ook andere factoren die een rol kunnen spelen. Lang niet alle sterren zijn zo stabiel als onze zon. Als de lichtintensiteit van een ster afneemt, kan dat zijn omdat de ster zelf minder licht uit gaat zenden. Sommige sterren zijn ook dubbelsterren, dat betekent dat er twee sterren om elkaar heen draaien, vaak van verschillende lichtintensiteit. En dan kan het ook nog eens zijn – kleine kans, dat wel – dat er een object in ons zonnestelsel voor de telescoop langs vliegt die een ster dimt. Al die factoren moeten er uit gefilterd worden.
Goudlokje
Wat dus wordt gemeten is dat het licht van een ster even dimt en dan weer helderder wordt. Het is nogal een grote stap tussen het dimmen van een ster en zeggen dat het komt door een tweede aarde. De planeet die voor een ster langs suist moet de goede grootte hebben (als het een hele grote planeet is, is het waarschijnlijk een gasreus) en in het goede gebied zitten: de bewoonbare zone (Engels: habitable zone). Dat is een zone tussen twee denkbeeldige cirkels om de ster heen, waar vloeibaar water kan zijn. Dichterbij is het te warm en verdampt al het water, verder weg bevriest het. Net als met het sprookje van Goudlokje: de ene kom pap (planeet) was te warm, de andere te koud, en weer een andere was precies goed. Dit wordt in de wetenschap(!) ook wel het Goudlokje-principe genoemd.
Tweede Aarde
Op basis van de berekeningen kon men dus vaststellen dat het in het geval van Kepler-452b om een rotsachtige planeet moet gaan die in de bewoonbare zone van zijn ster is. En dat er dus mogelijk vloeibaar water aanwezig is. En water is een belangrijk ingrediënt voor leven. Je zult in dit soort berichtgeving altijd zien dat water gelijk wordt gesteld aan leven. Water op Mars = leven op Mars. Water onder het ijs van Jupiters maan Europa = leven op Europa. Mogelijk water op Kepler-452b = leven op Kepler-452b. Daar springen de media natuurlijk bovenop. Dat kun je ook zien aan de artists impressions die er gemaakt worden. Scientias.nl schrijft er over: “Hoewel er op de artistieke impressie (…) wolken en water te zien zijn op het oppervlak van de exoplaneet, is de aanwezigheid hiervan nog niet bevestigd door wetenschappers.”3 Waar ligt de grens tussen voorspellingen en wishful thinking? Tussen artistieke vrijheid en misleiding? De werkelijkheid is altijd minder rooskleurig en minder eenvoudig dan wetenschappelijke modellen en voorspellingen – ook modellen en voorspellingen gebaseerd op de Bijbel.
Buitenaards leven
Het lijkt wel alsof de seculiere media er een sport van maken om de Bijbel zo veel mogelijk onderuit te halen. Want van Kepler-452b wordt gezegd dat deze planeet al 6 miljard jaar om z’n ster zou draaien. En dat betekent dat leven daar dus langer de tijd heeft gehad om zich te ontwikkelen dan op aarde. Over buitenaardse intelligentie zal ik in de toekomst nog wel eens wat schrijven. Voor nu volstaat het om te verwijzen naar de oorsprong van het leven. Want als elders in het heelal leven wordt ontdekt, dan zijn er nu twee plekken waarvan we weten dat leven daar niet vanzelf kan zijn ontstaan. En dat maakt het probleem voor evolutie en abiogenesis alleen maar groter. We zullen het mogelijk nooit zeker weten, of er water en leven is op Kepler-452b. De planeet ligt namelijk op zo’n 1400 lichtjaar van de aarde. Niet echt bij de deur, dus.
Shalom,
-GJ
