Genesis als basisboek van de Bijbel

De Bijbel is een uitgebreid boek met vele delen, dat één geheel vormt. Voordat je kortere gedeeltes gaat bestuderen, is het goed om het grote geheel, de rode draad van de Bijbel te zien. Dit artikel richt zich op hoe Genesis te plaatsen is in de context van de gehele Bijbel. Het is het basisboek waar de hele Bijbel op voortborduurt, van Genesis tot Openbaring.

Hoe lees je de Bijbel?

“Haal meer uit de Bijbel”¹ is een inmiddels klassiek geworden boek, met in het Engelse taalgebied een oplage van ongeveer een miljoen. In dit boek geeft de schrijver, Gordon Fee, de tip om Bijbelboeken en –brieven eerst een paar keer helemaal door te lezen voordat je naar een hoofdstuk voor hoofdstuk of perikoop voor perikoop of zelfs vers voor vers en woord voor woord bestudering gaat. 

Wanneer ik een brief zou krijgen van iemand die ik erg mag, zou ik ook niet beginnen om bij iedere zin of ieder woord stil te staan maar juist eerst die brief in z’n geheel uit willen lezen. Dat geeft je meteen een beetje het gevoel erbij, de teneur van de brief of de hoofdboodschap.
Wanneer dan, bijvoorbeeld, de Filippenzen zouden vragen waar hun brief van Paulus over ging, zou je als korte versie antwoord te horen kunnen krijgen dat hij nog steeds blijdschap heeft, hoewel hij in de gevangenis zit. Die woorden (Duits: Leitwort) blijdschap en vreugde of ..blij.. lopen als een rode draad door deze brief. Het is goed om zoiets ook af en toe eens met de hele Bijbel te doen. Voordat je kortere Schriftgedeeltes exegetisch en in z’n context gaat bestuderen, is het goed om alles in het grotere geheel – de grotere context van de hele Bijbel – te plaatsen.

Dit artikel wil daar een aanzet toe geven. We willen beginnen bij het boek Genesis en dan kijken of we een paar grote lijnen kunnen ontdekken door de hele Bijbel heen tot aan het boek Openbaring. Tenslotte is de Bijbel één geheel. Maar wel met een begin en een einde en zelfs een midden – tussen de 2 testamenten in – van ongeveer 400 jaar waarin God zweeg omdat Zijn kinderen toch niet wilden luisteren omdat ze, iedere keer wanneer Hij iets zei, een weerwoord hadden.
Let maar eens op de woorden “…maar u zegt…” (Leitphrase) en vergelijkbare uitdrukkingen in het boek Maleachi ². Op een gegeven moment was God waarschijnlijk moe van alle discussies en tegenwerpingen van Zijn kinderen!

Laten we bij het begin beginnen

Genesis 1–11 is een inleiding op de hele Bijbel. Het is een heel beknopt gedeelte maar het beslaat een langere tijdsperiode dan de rest van het Oude Testament. In de hele Bijbel staan ​​tal van verwijzingen die voortborduren op deze eerste hoofdstukken en ze verdiepen of toelichten. Er zit een ontwikkeling in. Sommigen noemen dit ook wel progressieve openbaring. Let op, dat heeft niets te maken met progressieve evolutie of vooruitgangsdenken, dat is heel iets anders ³. Deze inleidende basishoofdstukken 1-11 zijn essentieel voor de rest van Genesis en voor de andere vier boeken van de Pentateuch⁴ en de rest van Gods Woord.

Mozes, die nauw verbonden was met de gebeurtenissen en wetten die in deze vier boeken zijn opgetekend, wordt in de hele Bijbel – ook door Jezus – erkend als de auteur van de vijf boeken die de Pentateuch worden genoemd.

Mozes kon als wetenschapper aan de koninklijke bibliotheek van Egypte over zowel schriftelijke – in Genesis 5 is al sprake van een boek⁵ – als mondeling overgeleverde bronnen beschikken (zie Hand.7:22). Dat vormde het basismateriaal voor de geschiedenis van Israël, zoals opgetekend in Genesis. Het boek Genesis wordt daarom terecht beschouwd als Mozes’s introductieboek voor de rest van de Pentateuch. ⁶

Boek van het begin

De naam van het boek, Genesis, geeft zelf al aan dat het bedoeld is als basisboek: boek van het begin. Genesis beschrijft het begin van een aantal dingen. Wanneer je de grondtekst goed uitlegt gaat het over het begin van tijd en ruimte, het begin van de materiële wereld, het begin van de hemel, de aarde, de schepping. Het begin van het leven, van de mens. Ook het begin van het kwaad, het begin van de dood, maar ook het begin van de volkeren.
Daarnaast staan er in die eerste hoofdstukken ook het begin van belangrijke basisthema’s in de theologie en nog andere belangrijke thema’s waar je zo op het eerste gezicht misschien niet aan zou denken. God openbaart dit niet aan hen die het allemaal al denken te weten of aan de oppervlakkige of onverschillige lezer, maar aan hen die nederig van hart zijn, die Zijn Woord met respect behandelen en biddend de Heilige Geest om inzicht vragen.

Zoals de Heere Jezus van Zichzelf zegt dat Hij de Alpha en de Omega is, het begin en het einde, zo kunnen we van Genesis zeggen dat het het Alpha-boek van de Bijbel is en het boek Openbaring het Omega-boek. Jezus is Zelf het vleesgeworden Woord van God Waardoor alles geschapen is. Hij verwijst dan ook regelmatig naar dit begin-boek van de Bijbel ⁷. 

Genesis als basisboek voor de theologie

In Genesis komen basisthema’s naar voren die in de rest van de Bijbel worden uitgewerkt.⁸ Er staan belangrijke leerstellingen in. Als voorbeeld neem ik die van J.E. Smith die er zeven ziet. Anderen zullen er ongetwijfeld weer andere leerstellingen in zien, ook afhankelijk van wat hun leerstellige achtergrond is:⁹

1. De leer van de schepping. Alles wat bestaat is tot stand gekomen door het Woord van de eeuwige God. Hieruit volgt dat de materiële wereld inherent goed is, omdat God goed is. De mens is het toppunt van Gods creatieve werk en daarom heeft de mens soevereine heerschappij  over de aarde gekregen.
2. De leer van de zonde. Door ongehoorzaamheid aan God, verviel de mens in zonde. Zonde wordt aangemoedigd door een kwaadaardig wezen, Slang genaamd (Gn 3). Zonde manifesteert zich in gruwelijke misdaden (Gn 4), in immoraliteit en geweld (Gn 6, 19), en in trots en rebellie tegen God (Gn 11).
3. De leer van het oordeel. God straft zonde. Hij sprak het oordeel uit over de slang, Adam en Eva na de zondeval (Gn 3). Kaïn werd verbannen na de moord op Abel (Gn 4). De zondvloed heeft de wereld vernietigd, behalve de ark (Gn 6–8). Degenen die God tartten door een toren te bouwen, werden verstrooid door de spraakverwarring (Gn 11). De steden van de vlakte werden vernietigd door vuur en zwavel (Gn 19).
4. De leer van genade. In elk oordeel is een sprankje hoop te zien. Adam en Eva kregen kleding en een belofte voordat ze uit de tuin werden verdreven. Kaïn kreeg de verzekering dat zijn leven behouden zou blijven. Noach vond genade in de ogen van de Heer. Lot en zijn familie zijn gered uit Sodom. God behandelde zondaars altijd beter dan ze verdienden!
5. De leer van verkiezing. God koos Abram voor bijzondere verantwoordelijkheid en zegen. God koos Isaak na de dood van Abram. Jacob, de jongste van een tweeling, werd uitgekozen boven zijn broer om dezelfde speciale relatie met de Heer te genieten. Verkozen vanwege de Messias Die zou komen.
6. De leer van belofte. In Genesis wordt de toekomstige Verlosser beschreven als het beloofde Zaad. Hij zou het Zaad van Eva zijn (Gn 3:15), het Zaad van Sem (Gn 9:27) en het Zaad van Abraham, Isaak en Jacob. Genesis sluit af met de aanduiding van Juda als de stam met een bestemming (Gn 49:10).
7. De geloofsleer. De aartsvaders lieten herhaaldelijk hun vertrouwen in de belofte testen. Tijdens hun leven ervoeren ze maar symbolische vervullingen van elke belofte. Toch bleven ze geloven en God telde hun geloof als gerechtigheid (Gn 15: 6). Het grootste voorbeeld van deze beproeving is opgetekend in Genesis 22, waar Abraham het gebod kreeg om zijn enige zoon als offer aan God te offeren op de berg Moriah. 2)

Al deze leerstellingen worden vanuit Genesis in de rest van de Bijbel verder ontwikkeld en uitgediept en vinden uiteindelijk hun vervulling in het Nieuwe Testament.

Genesis als basisboek voor de verbonden

Naast de theologische leerstellingen is Genesis ook het basisboek van de beloften van God en de verbonden die God met de mens sloot. Genesis 3:21 wordt ook wel het Proto-evangelie of de moederbelofte genoemd en het begin van de heilsgeschiedenis ¹⁰.

Verbonden moeten aan een paar voorwaarden voldoen om als verbond aangemerkt te worden. Dat ligt buiten het onderwerp van deze studie. Maar uitgaande van die voorwaarden zien we verbonden van God met Adam en Eva, met Noach, met Abraham, met Mozes, met het volk Israël (en Jozua) en met David. Uiteindelijk zien we dat die verbonden hun vervulling krijgen in de Heere Jezus in het Nieuwe Verbond dat verzegeld wordt in het avondmaal.
Al deze verbonden hebben hun oorsprong in Genesis. Daarna volgt er een progressie en verdieping totdat ze hun vervulling krijgen, via het Nieuwe Verbond, in de evangeliën en de brieven van Paulus, naar het Eeuwig Verbond in het boek Openbaring (11:19).¹¹ Gods verbonden zijn een soort Leitmotiv in de Bijbel.

Naast Leitwort en Leitphrase zien we dus ook Leitmotiv terug in de Bijbel. Een ander Leitmotiv is dat het bestaan van Gods volk voortgang vond door vrouwen die onvruchtbaar waren en door een wonder zwanger werden. Bij Saraï ¹², bij Rebekka ¹³, bij Rachel ¹⁴, bij de moeder van Simson ¹⁵ en bij Hannah ¹⁶. Dit Leitmotiv krijgt zijn uiteindelijke climax bij de maagdelijke geboorte van Jezus in het Nieuwe Testament waarnaar al verwezen werd in Genesis bij de belofte van het Zaad van de vrouw.

Genesis als ‘zaad-boek’

We kunnen Genesis ook wel het ‘zaad’-boek van de Bijbel noemen en het boek Openbaring het ‘vrucht’-boek.

Er staan ook belangrijke typologische voorafschaduwingen in het boek Genesis die zich ontwikkelen in de Bijbel en hun vervulling of ‘vrucht’ vinden in het boek Openbaring. De Bijbel zelf zegt dat sommige dingen in Gods Woord als afbeeldingen zijn van dingen in de hemel of van geestelijke zaken.  Zoals de Staatenvertaling¹⁷ het zo mooi zegt in Hebr. 9:23 “…de voorbeeldingen der dingen die in de hemel zijn…”

Typen

Tegenwoordig gebruiken we het woord type¹⁸, een tegenbeeld van het ware. De apostel Paulus doet dat bijvoorbeeld door de spijze van de Israeliëten in de woestijn geestelijke spijze te noemen, en de rots die hen volgde een geestelijke rots die Christus was.¹⁹

Als er staat ‘Efraïm is een koek die niet is omgekeerd’, dan wordt dat symbolisch bedoeld.²⁰ Ook dat Herodus door de Heere Jezus een vos wordt genoemd, is symbolisch.²¹

De tabernakel van Mozes zit vol met symboliek die verwijst naar de hemelse tabernakel. Zoals Noach de blauwdruk met afmetingen voor zijn ark van God ontving, zo ontving Mozes een bouwtekening voor de tabernakel in de woestijn.²² Er is de laatste paar decennia onderzoek gedaan naar de ontwikkeling van die tabernakel, waar God woont bij de mensen. Dat begon al in Genesis, in de hof in Eden²³, later bij de tabernakel van Mozes in de woestijn, de tabernakel van David ²⁴ en de tempels van Salomo, Ezekiel en Herodus. We zien ook hier een ontwikkeling en verdieping.

Vals geld

Uiteindelijk krijgen die hun vervulling in de tabernakel die de Heere Jezus is (Joh. 1:14 – letterlijk ‘Hij heeft onder ons getabernakeld’). Via de brief aan de Hebreeën die de betekenissen van deze “voorbeeldingen” uitlegt, krijgen ze daarna in het boek Openbaring hun eeuwige vervulling, waar God woont onder Zijn volk²⁵.
Waar echt geld is, is echter ook vals geld. Ook de theïstische-evolutionist John Walton spreekt over de schepping als een “kosmische tempel”. In zijn boek Oorspronkelijk gaat dr. Mart-Jan Paul daar uitgebreid op in. Paul zegt: “Er zijn enige overeenkomsten tussen de tuin en de latere tabernakel als woonplaats van God” (blz. 159) en “In de Bijbel wordt de schepping niet als een tempel omschreven, maar er zijn wel overeenkomsten in de beschrijving van de tempel en van de schepping. De tempel spreekt van Gods aanwezigheid en van kosmisch herstel van relaties. Waltons benadering draait dit om en projecteert latere praktijken terug” (blz. 232)²⁶.

Zaad en vrucht

We zien die voortgaande openbaring tussen Genesis en het boek Openbaring ook terug in de slang in Genesis die in Openbaring een draak is geworden²⁷. Of van de rivier in de hof in Eden die in Openbaring stroomt uit de stad Gods²⁸. De boom des levens die zowel in Genesis als in Openbaring wordt genoemd²⁹. Of de regenboog die in Openbaring terugkomt rond Gods troon³⁰. Of Babylon in Genesis, uiteindelijk geoordeeld in Openbaring³¹.

Zo zijn er nog meer voorbeelden te noemen en niet alleen vanuit Genesis. Naar het Lied van Mozes, bijvoorbeeld, dat terug verwijst naar de schepping en Adam, wordt opnieuw verwezen in het boek Openbaring³². Daar (in Openbaring) wordt het een kantelpunt in het boek en kondigt het een nieuwe uittocht (Exodus) aan.

Het Lam van God

Ik wil deze introductie op dit thema rond Genesis als basisboek van de Bijbel, graag afsluiten met een mooi voorbeeld van Eugene Kimble rond de progressieve openbaring van redding door het Lam van God van Genesis tot het boek Openbaring (verkorte weergave met toegevoegde commentaren van mijn kant). 

1. In Genesis is het lam een ​​noodzaak. 
2. In Exodus heeft het lam werkzaamheid.
3. In Leviticus heeft het lam zuiverheid (zonder smet).
4. In Numeri – Bij Kimble ontbreekt Numeri. Hoofdstuk zeven lijkt op het eerste gezicht één van de saaiste hoofdstukken van de Bijbel. Sommige bijbelvertalingen (o.a. Het Boek) hebben de herhalingen er zelfs uit weggelaten om het hoofdstuk samen te vatten. Ze hebben op die manier het hart uit het hoofdstuk gesneden en daarmee aangegeven helemaal niets van de kern ervan te hebben begrepen.  (Maar dat valt verder buiten deze studie.)
5. In Jesaja heeft het Lam persoonlijkheid. Op dit punt in Gods progressieve openbaring, wordt het Lam een mens: ‘Hij is om onze overtredingen verwond’ (53: 5) en ‘als een lam ter slachting geleid‘ (vs. 7) en ‘afgesneden uit het land van de levenden om de overtreding van mijn volk‘ (vs. 8). Het ‘graf’ van het gepersonifieerde Lam werd aan goddelozen toegewezen (vs. 9), Als Zijn ziel Zich tot een schuldoffer gesteld zal hebben, zal de Heere Zijn dagen verlengen (vs. 10) door opstanding tot leven, gevolgd door grote eer van God (vs. 12).

Alle eerdere openbaringen van het lam bereiken hun volledige rijpheid en ontwikkeling in het Nieuwe Testament: 

6. In het evangelie van Johannes wordt het Lam geïdentificeerd. Het gepersonifieerde Lam in Jesaja is zelfs geopenbaard door Johannes de Doper als de beloofde ‘Messias’ (Joh. 1:42). ‘Jezus … het Lam van God dat de zonde van de wereld wegneemt’ (Joh. 1:29). 
7. In de evangelieverslagen wordt het Lam gekruisigd en vertelt het ons op welke manier Zijn bloed zou worden ‘uitgestort voor velen tot vergeving van zonden.’ ³³ en als gevolg daarvan zou Zijn dood Gods ‘nieuwe Verbond’ sluiten met zijn kerk (Lucas 22:20).
8. In de brieven wordt het Lam getypeerd. Om ons te leren dat het Paschalam met zijn doeltreffend bloed rechtstreeks naar Jezus wijst, inspireerde de Heilige Geest Paulus om te schrijven: ‘Want Christus, ons Paschalam, is geofferd’ (1 Kor. 5: 7). Petrus, ook onder de inspiratie van de Geest gaf meer details rond de kracht van het bloed van het Lam om elke zonde te reinigen: ‘Wetende dat je niet verlost bent met vergankelijke dingen … maar met het kostbaar bloed, als van een rein en smetteloos lam, het bloed van Christus‘ (1 Petrus 1: 18-19).
9. (Ook hierna heeft Kimble een belangrijk boek overgeslagen, namelijk de brief aan de Hebreeën.)
10. In Openbaring vijf wordt het Lam met aanbidding (vs. 8, 14) en lof verheven boven de hele schepping (vs. 11-13), want ‘met Uw bloed kocht U uit elke stam, taal, volk en natie’ (vs. 9).
    In Openbaring 22 wordt het Lam Jezus verheerlijkt vanwege Zijn inherente waarde en gehoorzaamheid om de mensheid onder Gods heerschappij te brengen in Zijn Koninkrijk door het kruis. Hij en de Vader zitten op één “troon van God en van het Lam” als mede-heersers over het eeuwige koninkrijk van God, (vers 3).

Eén geheel

Op deze manier kwam de redding door het Lam voort vanuit zaadvorm in Genesis ³⁴ om tot volledige groei en ontwikkeling te komen in het boek Openbaring.³⁵ 

De Bijbel is één geheel, van Genesis tot Openbaring. Er loopt een prachtige ontwikkeling door de hele Bijbel die begint in het basisboek, het zaadboek, het alphaboek, het boek van het Begin, Genesis; tot het eindboek, het vruchtboek, het omegaboek, het boek van het einde, Openbaring. Daarom wordt de betrouwbaarheid van het boek Genesis in het algemeen en de hoofdstukken 1-11 in het bijzonder, het meest aangevallen. Ontneem iets zijn wortel en het draagt ook geen vrucht!

Het gevoel dat ik eraan overhoud wanneer ik de Bijbel van A tot Z in grote lijnen samen zou mogen vatten? God is groot! Hij had een geweldig plan in Genesis, daar kwam de zondeval tussen, maar door de hele geschiedenis heen, is Hij bezig om dat plan uit te werken en te volbrengen om tenslotte toch weer bij Zijn einddoel uit te komen – er komt weer een paradijs, een hemel op aarde maar dan wel beter en mooier dan in het begin! Prediker 7:8 zegt ‘het einde ener zaak is beter dan haar begin!’

Dit artikel geeft achtergrondinformatie bij Puntsgewijs uit Bijbelvast nummer 2: Zeven argumenten voor Genesis als geschiedenis.

1. Van Gordon D. Fee. Oorspronkelijke titel: ‘How to read the Bible for all its worth‘
2. Maleachi 1:2, 6, 7, 13; 2:14, 17; 3:7, 8, 13
3. Zie artikel over progressieve openbaring
4. De vijf boeken van Mozes: (Genesis,) Exodus, Leviticus, Numeri en Deuteronomium
5. Gn 5:1
6. Sommigen geloven dat, niet Mozes, maar meerdere schrijvers de eerste vijf boeken van Mozes hebben geschreven. Deze door Graf-Wellhausen en onder invloed van Hegel bedachte “documenten hypothese”, is inmiddels al lang weer achterhaald. Al in 1941 heeft prof. U. Cassuto in 8 lezingen de onhoudbaarheid van die theorie aangetoond en sindsdien zijn er ontelbare publicaties verschenen die aan hebben getoond dat er helemaal geen J.E.P.D schrijvers – zoals die zogenaamde schrijvers worden aangeduid – voor de eerste 5 boeken van Mozes zijn geweest!
7. zie o.a. Mat. 19:4-8, Markus 10:6
8. Zie artikel over progressieve openbaring
9. Smith, J. E. (1993). De Pentateuch (2e ed., Pp. 39–40). Joplin, MO: College Press Pub. Co.
10. Dr. Paul, M.J. (2017) Oorspronkelijk, derde druk, blz. 166. Te koop in onze webshop
11. Zie o.a. K.Conner & K. Malmin. The Covenants
12. Genesis 11:27–30
13. Genesis 25:20–21
14. Genesis 29:31
15. Richteren 13:2
16. 1 Samuël 1:2
17. Inderdaad met dubbel aa, nog een familie-exemplaar uit 1919.
18. Ik maak voor de leesbaarheid in dit artikel geen extra onderscheid tussen typen, symbolen, emblemen, gelijkenissen, metaforen, voorafschaduwingen etc.
19. 1 Kor. 10:10
20. Hosea 7:8
21. Lukas 13:32
22. Zie Ex. 25:40; Hand. 7:44
23. Zie voor een technische onderbouwing het boek From Creation to New Creation: Essays on Biblical Theology and Exegesis door Daniel Gurtner; Benjamin Gladd.
24. De vervallen ‘’hut=tabernakel” van David uit Handelingen 15:16
25. Zie bijvoorbeeld Heb. 9:9, 9:24
26. Boek te krijgen in onze webshop
27. Zie Genesis 3 en Openbaring 12:9
28. Zie Genesis 2 en Openbaring 22
29. Zie Genesis 3:22 en Openbaring 22:2 en 22:14
30. Zie Genesis 9:13 en Openbaring 4:3
31. Zie Genesis 11 en Openbaring 18
32. Zie Exodus 15, Deuteronomium 32 en Openbaring 15:3
33. Matt. 26:28; vgl. Jes. 53: 5; 1 Petrus 1: 18-21
34. ‘En de HEERE God maakte voor Adam en voor zijn vrouw kleren van huiden en kleedde hen daarmee.’ Genesis 3:21; Dit is impliciet, niet expliciet. Er is elders uitgebreid onderzoek gedaan naar de geldigheid van impliciete bewijsvoering. Die is er.
35. ‘U bent het waard om de boekrol te nemen en zijn zegels te openen, want U bent geslacht en hebt ons voor God gekocht met Uw bloed, uit elke stam, taal, volk en natie.’ Openbaring 5: 9, HSV; en ‘de troon van God en van het Lam zullen erin zijn, en Zijn dienstknechten zullen Hem dienen; en ze zullen zie Zijn gezicht, en Zijn naam zal op hun voorhoofd zijn … en ze zullen voor altijd regeren en voor altijd.’ Openbaring 22: 3-5

Gerelateerde berichten:

God is de auteur van de Bijbel – 8 aanwijzingen Is de Bijbel betrouwbaar? Authenticiteit (deel 1)