Gespreksvragen, het ‘evolutie om het even’-antwoord en de Gewone Catechismus

Vorig jaar kwam de Gewone Catechismus uit. Deze catechismus is geschreven door de geleerden prof. dr. Arnold Huijgen¹, dr. Theo Pleizier² en dr. Dolf te Velde³. Vooral vanuit bevindelijk-gereformeerde hoek kwamen verontruste reacties en kritische geluiden op deze Gewone Catechismus. In die tijd hebben we ook een drieluik geschreven. Waarin we vooral reageerden op de ontstane verontrusting binnen de stroming Bewaar het Pand rond de Gewone Catechismus⁴, een uitspraak van prof. Huijgen over de dogmatiek van Van Genderen en Velema⁵ én in het derde deel op het geheel van de Gewone Catechismus en wat deze catechismus zegt over schepping, zondeval, zondvloed en spraakverwarring⁶.

Drieluik

De meeste ophef ontstond over vraag en antwoord 25 (GC 25), waar een ‘evolutie om het even’-verhaal wordt gegeven. We kwamen er achter dat GC 25 in tegenspraak is met de rest van de catechismus en daarmee dus een buitenbeentje is dat beter weggelaten had kunnen worden. Is er door de opstellers wat met deze kritiek gedaan? Afgelopen maanden verschenen drie zaken die verheldering zouden kunnen geven. Allereerst kwam er een 101-dagen-dagboek bij de Gewone Catechismus uit, uitgegeven door de KokBoekencentrum. Ten tweede is er een gesprekshandleiding geschreven bij de Gewone Catechismus. Ten derde hebben de auteurs in het theologisch vakblad Theologia Reformata een verantwoording gegeven voor de gemaakte keuzes in de Gewone Catechismus. We willen deze drie zaken in een drieluik bespreken. Vandaag de gesprekshandleiding, volgende week het dagboek en over twee weken het artikel. Zonder op de muziek vooruit te willen lopen constateren we dat er door de auteurs publiek niets gedaan is met het drieluik op de website van Logos Instituut en dat het afserveren van de kritiek op deze evolutievraag, door bijvoorbeeld Bewaar het pand en De Saambinder, de diepgang mist die het nodig heeft. We hopen dat dit met het komende drieluik rond de Gewone Catechismus beter gaat, dat de kritiek in het vorige drieluik alsnog meegenomen kan worden en dat er een dialoog kan ontstaan over de plaats van schepping en evolutie in de Gewone Catechismus.

Gesprekshandleiding

Zoals hierboven gezegd zijn er gespreksvragen verschenen bij de Gewone Catechismus. Deze gespreksvragen zijn als pdf te downloaden via de website van de uitgever KokBoekencentrum.⁷ De gespreksvragen zijn geschreven door Rolf Robbe en bedoeld voor catechisatie, vereniging of kring. “Ook kan het gebruikt worden als leidraad bij een gemeentethema voor een heel seizoen.” De gesprekshandleiding is als volgt opgesteld. Het bevat eerst een voorbereiding thuis waarbij de vragen van de Gewone Catechismus en de daarbij behorende dagboekstukjes moeten worden gelezen. Daarna kan de gespreksgroep starten met maximaal twaalf personen waarbij er geopend wordt met gebed en Bijbellezen. Na deze opening kan het thema besproken worden in gevarieerde werkvormen. Als laatste kan worden afgesloten met het zingen of beluisteren van een lied, een korte evaluatie en een (kring)gebed. Enkele praktische tips volgen in de gesprekshandleiding. De volgende bladzijden zijn vragen voor het gesprek.

Thematisering van de gespreksvragen en onze oergeschiedenis

We volgen de draad en kijken welke vragen deze gesprekshandleiding stelt bij de Gewone Catechismus. De gesprekshandleiding heeft de Gewone Catechismus ingedeeld in 18 thema’s.

Thema 1: Op bladzijde vier lezen we over de zondeval. Er wordt een  vraag gesteld over welke drie gevolgen de zondeval heeft en er wordt verzocht eln elk gevolg één voorbeeld uit je eigen leven te noemen. Goed dat er wordt gewezen op de gevolgen van de zondeval die zichtbaar zijn in ons eigen leven. Op dezelfde bladzijde lezen we ook een vraag over de zondvloed: Wat is de overeenkomst tussen de zondvloed en de doop? En wat het verschil? Fijn dat de zondvloed serieus wordt genomen en gezien wordt als werkelijke gebeurtenis, immers de doop is dat ook.

Thema 2 tot en met 4 bevatten geen verwijzingen.

Thema 5: Het thema is God de Vader als onze Schepper. Op bladzijde 12 lezen we: Kan een christen tegelijk in de schepping en in de evolutie geloven? Voor de opstellers van de Gewone Catechismus lijkt dat geen vraag meer. Het antwoord luidt kortgezegd: ja, dat kan. Door GC 25 te lezen worden de mensen ook die richting op ‘geduwd’. Deze vraag maakt namelijk van de creationistische visie een karikatuur en geeft aan dat het ‘om het even’ is of je universele gemeenschappelijke afstamming aanvaard of niet. De volgende vraag luidt: Welke waarde heeft de wetenschap voor christenen? Het is goed om over die vraag na te denken en daar verder over door te spreken. Verder wordt het vraagstuk van het kwaad besproken en of God de macht van het kwaad gebroken heeft. We zien op bladzijde 13 een mogelijke tijdsindeling bij het gesprek rond het thema God de Vader als onze Schepper. Vooraf wordt Psalm 103 gelezen. De handleiding geeft: “Benoem om beurten een aspect van God als Vader dat jou aanspreekt. Leg uit waarom.” De mensen krijgen hiervoor twintig minuten. Na deze opening krijgen de mensen 30 minuten om de vragen rond schepping, evolutie en wetenschap te bespreken. De handleiding geeft: “Benoem vier argumenten voor het geloof in de schepping. Doe dat ook voor de evolutie. Beantwoord deze vraag: Kan geloof en evolutie allebei waar zijn?” Daarna krijgen de mensen nog 15 minuten om een stelling over wetenschap te bespreken. De handleiding geeft: “Bespreek samen deze stelling: ‘Dankzij de wetenschap zie ik nog meer van Gods almacht en liefde in de schepping’ Hoe onderzoek je zelf Gods schepping?” Daarna geeft de handleiding 65 minuten om het verhaal van de verloren zoon te lezen en elkaar daarover te interviewen en te spreken over zonde en de macht van de zonde in ons leven. Daarna wordt nog 5 minuten aandacht gegeven aan de afsluiting met een lied en een voorbede.

Thema 6 tot en met 14 bevatten geen verwijzingen.

Thema 15: Hier vraagt de gesprekshandleiding op bladzijde 32 om uitleg. De handleiding geeft: “Leg eens uit: ‘De heilige [sic] Geest richt de hele schepping, en alle schepselen, op de glorie van God.’” In het tijdspad wordt daar verder geen aandacht aan besteed.

Thema 16: De kerk wordt hier genoemd de ‘schepping van het Woord’. De rest van dit thema bevat geen verwijzingen.

Thema 18 en 19 bevatten geen verwijzingen.

Conclusie

In de gesprekshandleiding krijgt de discussie over schepping of evolutie in één thema uitgebreide aandacht (thema 5). Bij thema 1 wordt zowel de zondeval als de zondvloed besproken. De rest van deze gesprekshandleiding bevatten nauwelijks verwijzingen naar onze oergeschiedenis. Door in de Gewone Catechismus een karikatuur te maken van de creationistische visie en een ‘evolutie om het even’-antwoord te geven worden de deelnemers aan de gespreksgroep rond thema 5 een bepaalde richting op gestuurd. Aangezien vraag 25 een buitenbeentje is kan dat voor verwarring zorgen.⁸ Het is wél goed om dáárover (over de ontstane verwarring) door te praten.

Volgende week dinsdag het tweede deel van deze drieluik: de bespreking van het dagboek bij de Gewone Catechismus.

Het drieluik van 2019

Deel 1: ‘Evolutie om het even’-antwoord zorgt voor verontrusting.
Deel 2: Van Genderen, Velema en de ‘evolutie om het even’-benadering van de Gewone Catechismus.
Deel 3: De Gewone Catechismus en het ‘evolutie om het even’-antwoord als buitenbeentje.

1. Prof. dr. Huijgen is hoogleraar systematische theologie aan de Theologische Universiteit Apeldoorn. Hij promoveerde in 2011 aan de Theologische Universiteit Apeldoorn op een proefschrift met als titel ‘Divine accomodation in John Calvin’s theology analysis and assessment‘.
2. Dr. Pleizier is Universitair docent Praktische Theologie aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU). Hij promoveerde in 2010 aan de Protestantse Theologische Universiteit te Groningen op een proefschrift met als titel ‘Religious Involvement in Hearing Sermons. A Grounded Theory Study in Empirical Theology and Homiletics’.
3. Dr. Te Velde is Universitair hoofddocent systematische theologie aan de Theologische Universiteit Kampen. Hij promoveerde in 2010 aan de Theologische Universiteit Kampen op een proefschrift met als titel ‘Paths Beyond Tracing Out: The Connection of Method and Content in the Doctrine of God, Examined in Reformed Orthodoxy, Karl Barth and the Utrecht School’.
4. https://logos.nl/evolutie-om-het-even-antwoord-zorgt-voor-verontrusting/.
5. https://logos.nl/van-genderen-velema-en-de-evolutie-om-het-even-benadering-van-de-gewone-catechismus/.
6. https://logos.nl/de-gewone-catechismus-en-het-evolutie-om-het-even-antwoord-als-buitenbeentje/.
7. https://www.kokboekencentrum.nl/wp-content/uploads/2020/07/Handleiding-bij-GC_opgemaakt.pdf.
8. https://logos.nl/de-gewone-catechismus-en-het-evolutie-om-het-even-antwoord-als-buitenbeentje/.