De Harz: veel geologisch geweld in een relatief korte periode van tijd Verslag geologische excursie

Heeft u de zomervakantie nog niet geboekt? Dan is het wellicht een idee om naar Duitsland te gaan en een bezoek aan de Harz te brengen. Dit gebergte ligt slechts vier uur rijden van de Nederlandse grens.

Op de laatste vrijdag en zaterdag van april was ik samen met een groepje geïnteresseerden op geologie-excursie in de Harz. De excursie stond onder leiding van de ervaren en belezen drs. Hans Hoogerduijn. Tijdens de excursie waren waardevolle discussies waardoor we met nieuwe inzichten maar toch ook met veel vragen weer terug naar huis gingen. Over deze excursie zal door mijn Nederlandstalige mede-creationisten nog veel gesproken en gediscussieerd worden. Want bij welke creationistische werkhypothese passen de waarnemingen nu het beste?

HARZ

Het Harz-gebergte is een Duits middelgebergte in de deelstaten Saksen-Anhalt, Nedersaksen en Thüringen. Het gebergte heeft een lengte van 80 à 100 kilometer en een breedte van 30 à 40 kilometer, en bestrijkt daarmee een gebied van ongeveer 2226 vierkante kilometer. De hoogste top is Brocken met 1142 meter. De Harz wordt onderverdeeld in de Oberharz en de Unterharz.

Ik kon pas op vrijdag afreizen, maar de rest van de groep al de dag daarvoor op excursie gegaan. Van de groep hoorde ik enthousiaste verhalen over de gipsgroeve die een belangrijke plaats heeft in de zogenoemde zoutdiscussie onder Nederlandstalige creationisten. Ook hoorde ik van een bezoek aan de Solhop Berg ten noorden van Seesen. Hier werd een Rotliegend landschap bezocht. Volgens onze gids drs. Hoogerduijn kenmerkt dit landschap zich door conglomeraten en eolische afzettingen. Het zijn volgens hem afbraakproducten van de Variscische gebergten. Omdat het afbraakproducten betreffen van gebergten moet ten tijde van van de vorming van deze lagen volgens de gids, die verdediger is van het zogenoemde rekolonisatiemodel¹, de zondvloed al zijn afgelopen. De roodkleuring is en teken van atmosferische oxidatie. Drs. Hoogerduijn ziet het Rotliegend als een belangrijk argument voor het rekolonisatiemodel.²

Op vrijdag begonnen we met een bezoek aan een diabaasgroeve ten noorden van het dorpje Zorge. De documentatie, die Hans van tevoren had gemaakt, geeft aan: “Diabaas is een vulkanisch gesteente dat onder water in een marien milieu is uitgestroomd en in gestolde vorm een soort basalt vormt. Alleen is onder invloed van het zeewater de samenstelling van het basalt veranderd: het witte mineraal plagioklaas is omgezet in albiet en het zwarte mineraal pyroxeen in groen chloriet.”³ Interessant om te bekijken.

IBERG-WINTERBERG 'RIF'

Onze gids, drs. Hans Hoogerduijn, vertelt wat over de rifstructuur van Iberg-Winterberg.

Een ander punt wat interesse wekt is de Gabbro groeve bij de Bärensteinberg. Gabbro is een keihard gesteente dat gebruikt wordt voor de wegenbouw. Het is ook een uniek gesteente omdat het een dieptegesteente is. Volgens de uitleg was het “oorspronkelijk een onderdeel van de continentale onderkorst”.⁸ Wat een geweldige krachten moeten er een rol gespeeld hebben bij het opstuwen van deze onderkorst.

We gaan nog meer interessante locaties langs (zoals het Kellwasserdal, met een uitstervingsgolf in het Devoon, en het Iberg-Winterberg ‘rif’, een rifstructuur waarvan het zeer onwaarschijnlijk is dat deze in situ is) maar het voert te ver om dat in dit korte verslag te bespreken. Op zaterdag bezoeken we nog enkele groeves in het midden en het zuiden van de Harz. Dit gebied bestaat voor het grootste deel uit olisthostromen. De reisgids geeft: “Dit type afzettingen is ontstaan door stijging van het graniet aan het einde van het Carboon. Daardoor worden grote delen van de oorspronkelijke bekkenopvulling omhooggeduwd en opzij geschoven. Deze sedimenten vermengen zich en glijden naar het zuiden weg.”⁹ Dat moet een mega aardverschuiving geweest zijn! Nauwelijks voor te stellen. We bekijken de kaart die achterin de auto ligt. Als laatste bezoeken we de indrukwekkende Teufelsmauer, een verticaal staande aardlaag aan de rand van de Harz. De excursie wordt afgesloten in een lokaal museum. Daarna nemen we afscheid van de Harz en rijden terug naar huis. Deze excursie geeft onderweg genoeg stof tot nadenken, ook de komende tijd zullen Nederlandstalige creationisten hun hoofd nog wel even buigen over de bevindingen die opgedaan zijn.¹⁰ Als we alle waarnemingen overzien dan kunnen we wel de conclusie trekken dat het ontstaan van Harz past binnen een chronologie van veel geologisch geweld in een relatief korte tijd.

1. Voor een uitwerking van het rekolonisatiemodel (RKM) zie het niet gepubliceerde manuscript.: Hoogerduijn, J.E., Wit, J.R. de., 2009, Zoeken naar de zondvloed. Een grensverleggende speurtocht aller tijden (Urk: De Oude Wereld). Zie ook chronologie 2 uit een kader van dit artikel over een fossiele pinguïn: https://logos.nl/waggelden-er-pinguins-rond-leefomgeving-dinosauriers/.
2. Hoogerduijn, J.E., 2017, Harztocht: een geologische excursie naar de Harz (niet gepubliceerd manuscript), p. 3-5.
3. Ibid., p. 22.
4. Ibid., p. 24-26.
5. Ibid.
6. De Oderteich is een 180 meter lange en 18 meter hoge stuwdam in de Oder.
7. Ibid., p. 29-30.
8. Ibid., p. 33-34.
9. Ibid., p. 45-46.
10. Over het Harz-gebergte is door creationisten vrijwel niets gepubliceerd. Dat maakt het extra interessant om ons er het komende jaar mee bezig te houden.