Vraag
Al langere tijd lees ik jullie magazine (Weet Magazine red.) met grote interesse. Het is boeiend om te zien hoe jullie op een andere manier naar de wetenschap kijken. Ik zit in het eerste jaar van een studie Diergeneeskunde. Ook hier wordt de evolutietheorie onderschreven. In de les gaat het onder andere over de embryonale ontwikkeling van dieren en mensen. Verwezen wordt naar de ontwikkeling van kieuwbogen. Toen ik er eens wat beter naar keek viel het me op dat drie van de zes kieuwbogen tijdens de ontwikkeling van het embryo weer snel verdwijnen of als rudimentair worden bestempeld. Daarbij is het opvallend dat mens en dier, wat deze kieuwbogen betreft, dezelfde bouw hebben als de vis; het enige verschil is dat sommige delen niet worden gebruikt. Ik vraag me af wat de algehele functie is van hetzelfde bouwplan bij mens en dier in het algemeen. Waarom ontwikkelen mens en dier kieuwbogen die verdwijnen en waarvan sommige geen bekende functie hebben? Naar aanleiding hiervan is waarschijnlijk ook de aanname bedacht dat vissen de voorlopers zijn van mensen?
Antwoord
Volgens ons kun je niet over ‘kieuwbogen’ spreken. Dit komt namelijk voort uit de als frauduleus aangetoonde(!) tekeningetjes van Ernst Haeckel, die beweerde dat je de evolutionaire geschiedenis van vis-amfibie-reptiel-zoogdier kunt zien in de ontwikkeling van een embryo. Haeckels tekeningetjes (uit 1874) werden al binnen zes maanden ontmaskerd, maar komen tot op de dag van vandaag voor in biologieboekjes!
De correcte naam voor die ‘kieuwen’ is ‘faryngeale bogen’ (‘faryngeaal’ betekent ‘gerelateerd aan de keel’). Ze hebben namelijk niets met kieuwen te maken. Vissen absorberen zuurstof uit het water door hun kieuwen. De faryngeale bogen hebben die functie op geen enkel moment tijdens de ontwikkeling.
De faryngeale bogen ontstaan wanneer op een bepaald punt in de eembryonale ontwikkeling (zo rond de 28-ste dag) de ruggengraat een groeispurt doormaakt. Hierdoor krijgt het embryo de ‘opgekrulde’ vorm. Ze hebben wel degelijk een functie, namelijk in de aanleg van kraakbeen van onder andere het strottenhoofd, en ze vormen delen van het inwendige oor.
Dit artikel is met toestemming overgenomen uit Weet Magazine. De volledige bronvermelding luidt: Heugten, G.J.H.A., 2016, Hebben embryo’s kieuwen?, Weet 37: 48.
