Evolutie. Stel dat het waar is…
Gisteren was ik bij een congres over de theologische implicaties van evolutionaire schepping. Het congres is georganiseerd naar aanleiding van het veelbesproken boek van Gijsbert van der Brink.1 Tijdens het eerste deel spraken Henk Jochemsen en Cees Dekker over de status van de wetenschap rond evolutie. Er zijn nog meer sprekers aan het woord geweest, maar ik wil mij hier beperken tot een bespreking van deze drie.
De tijd was wat kort voor een grondige uiteenzetting van de standpunten, maar de grote lijnen waren duidelijk. Gijsbert van den Brink probeert de vraag of het waar is steeds te verleggen naar de vraag stel dat het waar is. Cees Dekker geeft blijk van een naïef vertrouwen in de consensus van naturalistische wetenschap. Niet overtuigd zijn van een heel oude aarde stelt hij gelijk aan ontkennen van wetenschap. Henk Jochemsen is genuanceerder: hij erkent dat delen van evolutie wetenschappelijk zijn bevestigd (microevolutie), maar ziet geen wetenschappelijke onderbouwing voor gemeenschappelijke afstamming (macroevolutie). De ouderdom van de aarde ziet hij als een terrein waar we te weinig over weten.
Henk Jochemsen
Het verhaal van Henk Jochemsen was niet voor iedereen goed te volgen. Dat had vooral met de tijd en het aantal argumenten dat hij behandelde te maken. In een kwartier kun je nu eenmaal niet heel diep op de materie ingaan. Hij geeft aan steeds meer een evolutie – agnost te zijn. Hij ziet als sterkste argument voor gemeenschappelijke afstamming de overeenkomsten in DNA. Maar hij ziet ook veel bezwaren. Zijn belangrijkste bezwaren zijn dat de oorsprong van leven en macroevolutie niet wetenschappelijk bewezen zijn. Volgens hem berust de evolutietheorie als geheel op geloof.
Cees Dekker
Het verhaal van Cees Dekker was goed te volgen. Hij vertelt in eenvoudige bewoordingen hoe hij denkt dat God via evolutie heeft geschapen. Hij vertelt hierbij weinig nieuws.2 Aan het eind van zijn verhaal benadrukt hij dat we al die wetenschappers serieus dienen te nemen, en dat hij niet wil dat we een conflict tussen geloof en wetenschap creëren. Daarbij ziet hij over het hoofd dat hij zelf juist dat conflict creëert, door geen ruimte te laten voor en andere visie, en geloof in de historiciteit van Genesis als onwetenschappelijk af te schilderen.
Is het van belang of het waar is?
Van den Brink licht zijn standpunt toe met gebruik van een schaal van 0 tot 100%. Hij stelt dat het niet uitmaakt voor hoeveel procent we overtuigd zijn van de waarheid van evolutie en miljoenen jaren, al is het maar 2%, dan nog is het van belang na te denken over de vraag welke implicaties dit heeft voor de theologie. Wat Van den Brink hiermee hoopt te bereiken, is dat hij zich niet hoeft te bemoeien met de vraag of het waar is – hij wil niet dat de discussie daarover gaat, hij wil het hebben over de theologische implicaties. Dat is een slimme zet, want hiermee lijkt ineens veel minder van belang hoe Van den Brink zelf over dit onderwerp denkt.
Toch lukt het hem zelf niet helemaal om buiten die discussie te blijven. Tijdens de eerste debat-ronde legt hij Henk Jochemsen het valse dilemma voor: waarom geloof je wel in wetenschap als het om de geneeskunde gaat, maar niet wanneer het om schepping gaat?
Het valse dilemma
Op zich lijkt dat een legitieme vraag. Toch blijkt uit deze vraag dat hij Henk Jochemsen niet goed heeft begrepen: even daarvoor had Henk Jochemsen namelijk aangegeven dat hij de wetenschappelijke resultaten rond evolutieonderzoek accepteert, maar dat volgens hem deze resultaten altijd alleen maar iets zeggen over microevolutie. Voor macroevolutie bestaat geen enkel wetenschappelijk bewijs. Van den Brink had net zo goed kunnen vragen waarom Jochemsen zijn vertrouwen niet stelt in een onbewezen alternatieve geneeswijze, terwijl hij zijn vertrouwen wel wil stellen in de reguliere geneeskunde.
God van de gaten
Cees Dekker vindt dat Henk Jochemsen een “god-van-de-gaten” standpunt heeft: er is alleen ruimte voor God voor zaken waar we nog geen goede wetenschappelijke verklaring hebben. Cees Dekker heeft hier echter Henk Jochemsen niet goed begrepen.3 Jochemsen had in zijn presentatie al laten zien waarom hij niet in het “grote evolutieverhaal” gelooft: er is geen bewijs voor. Dat probeert hij Dekker ook duidelijk te maken, maar dat is iets waarvan deze niets wil weten: hij onderbreekt Jochemsen telkens wanneer deze zijn standpunt wil toelichten.
De meeste stemmen gelden – of in elk geval die van mij!
En dat is precies wat dit korte debat kenmerkte. Er was zeer weinig inhoud en ik miste respect, met name bij Dekker. Daar waar hij zelf oproept tot respect wanneer hij zijn lezing geeft – terecht overigens – onderbreekt hij continu zijn opponent. Hij doet alsof deze wel heel vreemde opvattingen heeft, door te lachen en te zeggen “iedere wetenschapper die ik ken accepteert het”. Als hij merkt dat zijn beroep op de meerderheid4 niet het juiste effect heeft, probeert hij het later met een beroep op autoriteit,5, door te zeggen dat hij de enige échte wetenschapper in het panel is.
Al met al heb ik weinig nieuws gehoord. Ik merkte wel dat de lezing van Dekker mij prikkelde om weer werk te maken van het vervolg op de reeks artikelen6 die ik eens begonnen ben naar aanleiding van een lezing die hij hield. In mijn naïviteit hoopte ik destijds dat dit misschien tot een goed inhoudelijk gesprek kon leiden. Tijdens het debat van gisteren werd duidelijk dat zo’n gesprek er waarschijnlijk nooit gaat komen. Nu schrijf ik echter niet meer met die hoop, maar met een andere, namelijk dat we onze jongeren kunnen laten zien dat geloof en wetenschap heel goed samengaan, en dat een goed wetenschapper altijd kritisch is. Onderzoek alles, en behoud het goede!
Voetnoten
- Eerder kondigden wij dit congres al aan.
- Wat opvalt, is dat het vitamine C argument weer voorbijkomt, kennelijk vindt ook hij dit één van de belangrijkste argumenten voor gemeenschappelijke afstamming. Binnenkort verschijnt hierover een artikel op logos.nl
- Een andere optie is dat hij hem bewust verkeerd weergeeft, om zo een stropop op te werpen waarmee hij het publiek kan winnen, maar ik ga er hier vanuit dat de heer Dekker oprecht gelooft dat dit is wat Jochemsen denkt.
- Ook wel ad populum drogreden genoemd.
- Ook bekend als een ad verecundiam drogreden.
- Naar aanleiding van een lezing van Cees Dekker reageerde ik al eerder inhoudelijk met een reeks artikelen: Evolutie of niet, maakt het iets uit?, De grenzen van radioactieve datering en De kosmos. Bewijs voor miljarden jaren?
