Hoe kunnen we de grenzen tussen verschillende basistypen (‘baramins’, creationistische ‘soorten’) weten en (wetenschappelijk) bepalen, ook bij fossielen?

by Nathan van Ree | jun 25, 2020 | Antwoorden voor sceptici, Onderwijs

In de rubriek Antwoorden voor sceptici, critici en waarheidszoekers¹ op de website van Logos Instituut is in een eerder artikel² aangekondigd dat er een aanvang wordt gemaakt met het beantwoorden van de vragen van Bart Klink en vier anderen in het artikel Vragen voor welwillende creationisten³ op de website deatheist.nl. Hier volgt een antwoord op de tweede vraag, uit de categorie ‘Algemeen’, die luidt:

Hoe kunnen we de grenzen tussen verschillende basistypen (‘baramins’, creationistische ‘soorten’) weten en (wetenschappelijk) bepalen, ook bij fossielen?

Met de term ‘baramin’ wordt een geschapen soort aangeduid. De Bijbel spreekt in Genesis 1 over de schepping van planten en dieren “naar hun soort”. ‘Bara’ betekent ‘scheppen’⁴ en ‘min’ staat voor ‘soort’.⁵ Als we de Bijbelse ‘geschapen soorten’ (‘baramins’) vergelijken met het uitgangspunt van een evolutionaire ‘verwantschapsboom’ – die tegenwoordig steeds meer als een soort ‘struikgewas’ wordt gezien –,⁶ zou je kunnen zeggen dat de creationistische ‘boomgaard’ van geschapen soorten als het ware de toppen van de evolutionaire ‘verwantschapsboom’ vormt.⁷ Er lijkt daardoor op het eerste gezicht overeenkomst, maar de tijdschaal bij de differentiatie in de takken van de evolutieboom verschilt enorm van die van de creationistenboomgaard. Hieraan is wetenschappelijk onderzoek mogelijk.
Junker en Scherer stellen dat basistypen kunnen samenvallen met families, genera of soorten.⁸ Een bruikbare definitie van ‘basistype’ die zij geven, luidt: “Twee individuen behoren tot hetzelfde basistype wanneer de embryogenese van een kruisling verder komt dan de moederlijke fase van de ontwikkeling, en het gevolg is van gecoördineerde expressie van vaderlijke en moederlijke morfogenetische genen.”⁹ In deze definitie schuilt een zekere mate van circulair redeneren, aangezien organismen die aantoonbaar van elkaar afstammen tot hetzelfde ‘basistype’ worden gerekend.¹⁰ Een analytische methode die test op genetisch niveau is de Gene Content Similarity Method (GCM).¹¹ Daarnaast is recentelijk gebruikgemaakt van Whole Genome K-mer Signature (WGKS) analyses, waar het gehele genoom in betrokken wordt.¹²,¹³

Bovenstaande definitie is echter niet bruikbaar voor fossielen. Daarvoor is een analytische methode ontwikkeld met de naam Baraminic Distance (BDIST),¹⁴ die is gebaseerd op morfologie. Het probleem met fossielen is dat ze maar beperkte mogelijkheden tot onderzoek bieden. Zo kan van fossielen niet worden nagegaan of ze de mogelijkheid tot onderlinge reproductie hadden, kan gedrag van het oorspronkelijke organisme niet worden onderzocht (of zeer beperkt) en moeten we het meestal slechts doen met (soms deels!) versteende overblijfselen. Stel dat een paleontoloog de restanten van een Deense dog en een chihuahua zou aantreffen, zou deze dan (zonder voorkennis van hondenrassen) de conclusie trekken dat het hier om dezelfde soort, Canis lupus familiaris, gaat?

Kurt Wise gaf in 1992 de volgende benadering: een ‘holobaramin’ is een groep bekende organismen die geheel wordt omgeven door fyletische discontinuïteit, maar daar niet door wordt verdeeld. Subsets hiervan zijn ‘monobaramins’: een complete set afstammelingen van een bepaalde populatie uit het holobaramin. Toename hiervan betekent automatisch verdeling van ‘apobaramins’ (groepen organismen die niet genetisch verwant zijn aan andere organismen).¹⁵ Het is uiteraard mogelijk dat er nú fyletische discontinuïteit is tussen dieren waarbij dat in het verleden niet het geval was. Scheppingsonderzoekers zien in hun resultaten het algemene beeld dat soorten die in de huidige systematiek gerekend worden tot één geslacht of één familie groeperen in een baramin.¹⁶,¹⁷,¹⁸

Methoden als GCM en BDIST zijn, gezien hun basering op algoritmes, beperkt in hun mogelijkheid ‘grenzen’ tussen verschillende basistypes te bepalen. Beperking geldt ook voor de door Junker en Scherer gehanteerde definitie, want er kunnen altijd andere oorzaken zijn voor het niet levensvatbaar zijn van nakomelingen. De vraagstelling suggereert dat er sprake is van een wetenschappelijk vast te stellen grens, terwijl denkbare methoden om ‘basistypen’ te onderzoeken die per definitie niet onomstootbaar algemeen kunnen vaststellen. Hoogstens kan een benadering worden gevonden, bijvoorbeeld door clustering via algoritmes met methodes als BDIST, GCM en WGKS.