Inhoudsopgave
De media staat er bol van: er is een nieuwe mensensoort ontdekt! Met eigenschappen van apen én van mensen! Die misschien wel 3 miljoen jaar oud is! Ha, zie je wel dat evolutie een feit is! Veel bombarie en stevige statements. Maar wat moet je nu als christen met de vondst van Homo naledi? Wat zijn de feiten, en wat de interpretaties?
De vondst
Lee Berger is de leider van het team dat in de Dinaledi chamber van het Rising Star grottensysteem in de ‘Wieg van de Mensheid’ in Zuid-Afrika zo’n 1550 botfragmenten heeft gevonden. Na een beetje puzzelen kwamen ze tot de conclusie dat het om 15 individuen moest gaan van een tot nog toe onbekende aapmens, die de naam Homo naledi – mens van Naledi (Sotho voor ‘ster’), naar de grot – meekreeg.1
Dit is een unieke vondst. De meeste ‘menselijke voorouders’ bestaan uit slechts enkele gevonden botfragmenten en een heleboel fantasie. Al met al wordt er wel eens gezegd dat er nog niet eens genoeg botfragmenten zijn van de menselijke evolutionaire stamboom om een doodskist mee te vullen.2 Nu is dat citaat ondertussen wellicht wat achterhaald, maar er zijn niet zo heel veel beenderen van de zogenaamde menselijke voorouders. Het is ongebruikelijk dat men meer vindt dan een paar bot- of schedelfragmenten, laat staan een hele serie zoals deze vondst.
In november 2013 en maart 2014 hebben zijn de onderzoekers afgedaald de grot in, en hebben de botfragmenten verzameld. Behalve beenderen van H. naledi vonden ze ook nog wat botten van vogels en kleine zoogdieren, die volgens het team geen relatie hebben met de Naledi botten.
De beenderen
Wat maakt Naledi dan zo bijzonder? De onderzoekers beweren dat deze hominiden (mensachtigen) eigenschappen hebben die lijken op een aap, en eigenschappen die lijken op mensen. De tanden, voeten en schedel zouden mensachtig zijn, maar de handen, romp en schouders juist weer aapachtig. Ook zou het kunnen, volgens de onderzoekers, dat deze beenderen begraven zijn in de grot. Ze vertonen in ieder geval geen sporen van tanden van roofdieren.
Eén van de eerste dingen die opvallen wanneer je de plaatjes in het eLife artikel bekijkt is dat de botten klein zijn. De voeten zijn zo’n 15 cm lang (vergeleken met 25 cm van mijn eigen voeten). De herseninhoud is iets meer dan een halve liter (vergeleken met 1250-1450 cc van mensen vandaag). De schedels hebben ook een duidelijke wenkbrauwrichel, die wel wat weg heeft van de schedel van een neanderthaler.
Begraven
De Dinaledi kamer is erg moeilijk te bereiken.
De ingang van de Dinaledi kamer is erg nauw, op sommige plekken niet veel meer dan 20-25 cm. Om deze reden bestond het opgravingsteam uit alleen maar vrouwen die klein van postuur waren. Omdat de kamer zo moeilijk bereikbaar is, is het ook moeilijk om te zeggen of het hier om een begrafenis of een ongeluk gaat. Mogelijk kwamen deze hominiden in de grot terecht, en konden ze niet meer terug. Wie zal het zeggen?
Hoe oud zijn de botten?
Het artikel is er duidelijk over: “de geologische ouderdom van de botten is nog niet bekend.” Waarom dan die 3 miljoen jaar? Nou, dat heb je aan de media te danken. Berger heeft namelijk tegen de BBC3 gezegd dat de botten wel 3 miljoen jaar oud zouden kunnen zijn. Misschien. Eventueel. Mogelijkerwijs. Dus pakt de media dit op als: “de botten zijn 3 miljoen jaar oud.” Zelfs de evolutionisten weten nog niet waar deze beenderen in hun tijdschaal passen. Waarom zegt Berger dan zoiets tegen de BBC? Nou, dan gaat zijn naam de geschiedenis in als de ontdekker van een missing link. Eeuwige roem, natuurlijk. Ja, daar willen de meeste mensen wel een beetje zekerder voor voorkomen dan ze in werkelijkheid zijn.
Aap of mens?
Een tussenvorm tussen apen of mensen kun je op basis van de Bijbel uitsluiten. God heeft de dieren gemaakt naar hun aard (dat betekent: apen brengen apen voort), en de mensen zijn apart en met veel zorg geschapen in Gods evenbeeld.
Creationisten zijn er nog verdeeld over of het hier om een uitgestorven aapachtige gaat, of om mensen. Todd Wood neigt naar mensen,4 Ken Ham doet er nog geen uitspraken over5 en ook de Nederlandstalige groep is nog volop in discussie. Grote organisaties als Answers in Genesis en Creation Ministries International hebben nog geen artikel online staan op het moment van schrijven, zodra ze dat wel hebben zal ik hun commentaren meenemen. Altijd leuk om te vergelijken of zij tot dezelfde conclusies komen als ik.
Op basis van de gevonden beenderen zou ik zeggen dat het hier om menselijke resten gaat. De zogenaamde aapachtige structuren zouden vooral uit de romp blijken, en laten die nu net het meest fragmentarisch zijn (zoals je ook op de afbeelding bij dit artikel kunt zien).
De tanden en schedels doen erg mensachtig aan (behalve dan de wenkbrauwrichel, maar daar kom ik zo op). Maar wat vooral opvalt zijn de voeten. Er is een groot verschil in de voeten van mensen en van apen. Als blote-voetenloper ben je je vaak ook meer bewust van de vorm en functionaliteit van je eigen voeten. De voeten van de mens zijn zo gemaakt dat je er gemakkelijk mee rechtop kunt lopen. voeten van apen zijn gemaakt om in bomen te klauteren, en om gekromde takken te buigen.6 De menselijke voet is uniek in de schepping: er is geen enkel ander schepsel dat een voet heeft die enigszins lijkt op die van een mens. Ook menselijke voetafdrukken zijn derhalve uniek.
Een Bijbels beeld
Homo naledi is gevonden in een grot die in sedimentair gesteente zit.7 Sedimentair gesteente is voor het grootste gedeelte tijdens de zondvloed afgezet, en erosie en aardbevingen hebben voor de grotten gezorgd. Dat betekent dat de grotten van na de zondvloed zijn. Als H. naledi inderdaad mensen waren, dan leefden ze mogelijk tijdens de ijstijd. De aarde was toen, na de zondvloed, nog relatief koel. Door vulkanische activiteit tijdens de vloed kwam er veel as en fijnstof in de lucht, wat ervoor zorgde dat er minder zonlicht de aarde bereikte. Hierdoor konden mensen een tekort aan vitamine D krijgen, wat weer leidt tot vergroeiingen aan de botten (rachitis of Engelse ziekte). Dat deze mensen zo klein waren (ongeveer 1,50 m hoog) hoeft ons ook niet te verbazen: er zijn ook vandaag de dag nog kleine mensen, zoals de Afrikaanse pygmeeën. En als deze mensen inderdaad van vlak na de vloed waren, dan werden ze waarschijnlijk ook erg oud.8 Wenkbrauwrichels en jukbeenderen blijven je hele leven lang groeien. En als deze beenderen echt door begraving in die grot terecht zijn gekomen, dan is dat nog een teken van menselijkheid.
Beetje voorzichtig
Toch wil ik graag een slag om de arm houden. Ik sluit niet uit dat de creationistische consensus gaat worden dat het apen zijn, die per ongeluk in die grot terecht zijn gekomen. Het is moeilijk om tot een goede conclusie te komen als je niet zelf bij de fossielen of de grotten kunt komen (iemand zin om een reisje naar Zuid-Afrika te sponsoren?). Mogelijk dat de tijd het zal leren.
Maar ook evolutionisten zijn een beetje voorzichtig. Zo vond ik het heel verhelderend om vandaag op de evolutionistische site Scientias9 te lezen dat ook atheïstische wetenschappers sceptisch zijn of het hier wel om een nieuwe mensensoort gaat, en niet om Homo erectus, waarvan de meeste creationisten beweren dat het om gewone mensen gaat. Ze hebben wel reden voor die scepsis, Lee Berger heeft namelijk eerder al Australopithecus sediba ontdekt, een controversiële (5) “menselijke voorouder” (een aap, in dit geval; de vuistregel die je kunt toepassen: als de genusnaam Australopithecus is, gaat het om een aap, als het Homo is, gaat het om een mens).
De toekomst zal leren of we hier met een aap of met een mens te maken hebben. Mijn voorspelling: mens. Wordt vervolgd!
Voetnoten
- http://elifesciences.org/content/elife/4/e09560.full.pdf
- “The fossils that decorate our family tree are so scarce that there are still more scientists than specimens. The remarkable fact is that all the physical evidence we have for human evolution can still be placed, with room to spare, inside a single coffin.” (Dr. Lyall Watson, Science Digest, May 1982, page 44.)
- http://www.bbc.com/news/science-environment-34192447
- http://toddcwood.blogspot.nl/2015/09/what-can-we-learn-about-homo-naledi.html
- https://answersingenesis.org/blogs/ken-ham/2015/09/10/supposed-human-ancestor-found/
- Zie ook Burgess, S., The design and origin of man, Day One publications (2013), p. 24-28
- http://elifesciences.org/content/elife/4/e09561.full.pdf
- Zie de leeftijden van de aartsvaders in Genesis 11.
- http://www.scientias.nl/homo-naledi-nieuwe-voorouder-van-de-mens-gevonden/
