Wie was er eerder, de kip of het ei?

Een kip sprak tot het ei:
‘Wie was er eerder, ik of jij?
De wijsbegeerte mag misschien op deze vraag geen antwoord zien,
maar ik heb, wat men ook mag zeggen,
nog nooit een ei een kip zien leggen!’

Begin maart 2017 bezocht ik de kippenhoofdstad van Nederland, Barneveld. Barneveld staat bekend om de pluimveeteelt en de pluimveehandel. Daarom bevindt zich in het dorp ook een pluimveemuseum, het hoofddoel van mijn bezoek. Het dorp kent een grote protestants-reformatorische gemeenschap met enkele (zeer) grote kerken.¹ De meeste predikanten of voorgangers van die kerken geloven in een recente schepping, een historische zondeval en dat de Bijbel naast dat deze geestelijk gezag heeft ook historisch betrouwbaar is. Ook de samenstelling van de gemeenteraad is christelijk gekleurd: maar liefst 19 van de 31 zetels gaan naar een christelijke partij (SGP, CU, CDA en Fractie Van den Brink).²

Op een regenachtige dag werd ik vriendelijk ontvangen door vrijwilligers van het pluimveemuseum.³ Bepakt met een camera en bezakt met een museumgids stap ik de eerste hal binnen. Het museum start met de geschiedenis van de kip en de pluimveehouderij. Er wordt op een heldere manier uitleg gegeven hoe de haan en de kip met elkaar paren en hoe het verder gaat met het broeden en het opgroeien van het kuiken tot de kip. Ook de broedmachine, de pluimveemarkt, de latere legbatterijen (daar zou de Partij voor de Dieren nu nog chagrijnig om kunnen worden) en de scharrelkippen komen aan bod. Deze maanden is er een speciale expositie over de kippenlijn, een treinverbinding die nu bekend staat als de Valleilijn. Via deze lijn werden de kippen vervoerd naar verre streken en is Barneveld beroemd geworden als kippenhoofdstad. Momenteel is er ook een humoristische tentoonstelling met cartoons over kippen van de Russische pluimveewetenschapper en cartoonist dr. Sergey Cherepanov. Het museum heeft ook een hoendertuin van ruim 4.000 vierkante meter. Verwondering blijft bij als je de kleurenrijkdom en variatie onder de kippensoorten ziet.

Het museum is helder en overzichtelijk opgezet en bevat veel informatie. Voor pluimveeliefhebbers of algemeen geïnteresseerden is het zeker aan te raden een bezoek te brengen aan dit museum. Ook voor kinderen is het geschikt, omdat er een speciale kinderhoek is ingericht en ze ook kuikentjes kunnen vasthouden.

Archeopteryx

Gelijk bij de ingang van het museum wordt informatie gegeven over het ontstaan van de kip. Het leuke vers waar we mee begonnen is hier ook te vinden. De eerste plaat over de ‘kip’ hangt gelijk aan het begin. De wandplaat bevat een reconstructie van de archaeopteryx en een foto van het fossiel. Ik citeer:

“In 1956 werd deze oervogel gevonden in Langenaltheim bij Solnhofen. De oervogel (Archaeopteryx Lithographica [sic]), een van de beroemdste vondsten uit de geschiedenis van de palenotologie [sic]. De plaat werd in een steengroeve van Dürr op de Blümenberg bij Eichstätt gevonden. Het origineel bevindt zich in het Paleontologisch Instituut van de Humboldt-Universiteit in Berlijn.”

Er is niets mis met het geven van een beschrijving van een fossiele oervogel in een museum over vogels.⁴ Onder de reconstructie staat echter: “Reconstructie van Archaeopteryx Lithographica (schakel tussen reptielen en vogels).” Alternatieve verklaringen worden niet geboden. Ook wordt de vraag niet gesteld hoe dit beest in een creationistische visie past, een geloofsvisie maar niet minder een visie op de werkelijkheid die voor de Barneveldse kerken doorslaggevend is. In het verleden werd door sommige naturalisten en creationisten wel gesteld dat het archaeopteryxfossiel een fraude zou zijn, ik ben die mening niet toegedaan.⁵ Tegenwoordig zijn er diverse fossielen van het beest gevonden en daarnaast bestaan er verwante soorten zoals de Jeholornis orientalis of de Jeholornis prima.⁶ Wat is de archaeopteryx dan wel volgens veel creationisten? Een geschapen mozaïekbasistype met verschillende (soms unieke) eigenschappen. Een mozaïek is niet per definitie een schakel tussen reptielen en vogels, een mozaïekbasistype zou prima een eigen groep kunnen zijn. De archaeopteryx wordt door creationisten niet gezien als beest die een gemeenschappelijke voorouder heeft met de hoenderachtigen.⁷⁸ Deze uitleg wordt helaas gemist in het museum. Overigens leggen de opstellers van de expositie niet uit hoe men naturalistisch van een archaeopteryxfossiel tot een kip kan komen. De tweede plaat gaat namelijk over het houden van pluimvee en de afstamming van de huidige kip van de Bankiva-hoen:

“Mensen houden al eeuwen pluimvee. Ongeveer 3000 jaar geleden werden in Zuidoost-Azië al tamme hoenders gefokt om ze als nuttig huisdier te houden. Ook wordt beweerd dat reeds 3000 jaar daarvoor tamme hoenders in China werden gehouden. Aangenomen wordt dat al onze kippen afstammen van het wilde Bankiva-hoen.”

Toch valt er vanuit creationistisch oogpunt meer te zeggen over het ontstaan van de kip. Creationisten gaan ervan uit dat er een hoenderachtig basistype was van waaruit alle hoendervogels voortgekomen zijn. Door creationisten is er ook onderzoek gedaan naar deze hoenderachtigen.⁹¹⁰¹¹ Het voert te ver om deze gedachte hier uitgebreid te gaan uitwerken.¹²

Conclusie

Kortom, een leuk museum om met de kinderen te bezoeken en zo een beeld te krijgen van de geschiedenis van de pluimveehouderij. Het is een gemiste kans dat het museum voorbij gaat aan de creationistische visie op het ontstaan van de huidige kippensoorten, zeker als je daarbij bedenkt dat deze visie veel beter past bij de visie van een groot deel van de Barneveldse bevolking.

1. Zo kent Barneveld qua zitplaatsen het op één na grootste kerkgebouw van Nederland: de Gereformeerde Gemeente in Nederland met 2531 zitplaatsen. Zie ook: https://nl.wikipedia.org/wiki/De_Hoeksteen_(Barneveld).
2. http://www.barneveld.nl/bestuur-organisatie/gemeenteraad-2014_45953/item/uitslagen-gemeenteraadsverkiezingen-2014_59579.html en http://www.barneveld.nl/bestuur-organisatie/gemeenteraad_252/. Hoe al deze fractieleden denken over de Bijbel, schepping en zondeval is mij niet bekend.
3. http://www.pluimveemuseum.nl/
4. Al bevat de beschrijving een aantal spelfouten en is er een verkeerde foto boven de beschrijving geplaatst (op de foto staat namelijk het zogenoemde ‘Berlin-specimen’ terwijl de tekst gaat over het ‘Maxberg-specimen’).
5. Zie deze publicatie voor een overzicht: Clausen, V.E., 1986, Recent debate over Archaeopteryx, Origins 13 (1): 48-55.
6. Zie hiervoor bijv.: Lefèvre, U., Hu, D., Escuillié, F., Dyke, G., Godefroit, P., 2014, A new long-tailed basal bird from the Lower Cretaceous of north-eastern China, Biological Journal of the Linnean Society 113 (3): 790-804.
7. Garner, P.A., Wood, T.C., Ross, M., 2013, Baraminological Analysis of Jurassic and Cretaceous Avialae, in: Horstemeyer, M. (ed.), Proceedings of the Seventh International Conference on Creationism (Pittsburgh: Creation Science Fellowship.
8. Wise, K.P., 2008, Mystifying Mosaics, Answers Magazine 3 (3): 56-59.
9. Zie bijv.: Klemm, R., 1993, Die Hühnervögel (Galliformes): Taxonomische Aspekte unter besonderer Berücksichtigung artübergreifender Kreuzungen, in: Scherer, S. (ed.), Typen des Lebens (Berlin: Pascal Verlag).
10. McConnachie, M., Brophy, T.R., 2007, A Biblical Word Analysis for the Landfowl (Aves: Galliformes), Occasional Papers of the Biology Study Group 10: 20-21.
11. McConnachie, M., Brophy, T.R., 2008, A Baraminological Analysis of the Landfowl (Aves: Galliformes), Occasional Papers of the Biology Study Group 11: 9-10.
12. Logos Instituut en de aangesloten wetenschappers willen met alle plezier meedenken over een plaats voor deze visie in het museum.