Lezersvraag: Slagtanden van Olifanten

Lezersvraag:

Ik las een stukje op jullie site, en later ook op verschillende andere media, dat als gevolg van stroperij minder slagtanden bij olifanten te vinden zijn. Gelukkig trekt het weer aan. Nu lees ik ook steeds één regel of opmerking, dat het voor mannelijke olifanten juist een gevaar is of zelfs dodelijk als die geen slagtanden hebben. Zelfs in de baarmoeder. Helaas kan ik over het laatste geen info over ontdekken. 

Kunnen jullie mij daar meer over vertellen? Zit er iets in de slagtanden dat voor kalfjes zo belangrijk is?  Ik begrijp wel dat het voor volwassenen bullen heel erg van belang is. 

Antwoord:

Het is al geruime tijd een bekend verschijnsel dat olifanten hun slagtanden ‘kwijtraken’, dat betekent dat ze niet meer aangelegd worden. Het is al zeker 50 jaar bekend, en onderzoek toonde aan dat het de vrouwtjes waren waarbij de slagtanden gingen missen. Hoe kon dat?

Wetenschappers punniken dan natuurlijk wat DNA uit die beesten en onderzoeken dat. Wat bleek? Een verandering op het X-chromosoom was de oorzaak. De onderzoekers en in navolging alle media noemen het een mutatie (een beschadiging op een gen), maar mogelijk is het ook een epi genetische schakelaar die ‘omgezet’ is door de voortdurende selectiedruk vanwege de hevige stroperij in de vorige eeuw.

Maar goed, een beschadiging kan ook. Vanuit Bijbels perspectief is alles aan de vergankelijkheid onderhevig door de zondeval, dus een beschadiging van een gen is daar niet strijdig mee.

Slagtanden van Olifanten

De media tonen dit geval ook als mooi voorbeeld van evolutie. Maar wat duidelijk is, is dat het niet met verbetering en uitbreiding van de genetische informatie van olifanten te maken heeft, maar juist met beschadiging en dus verdwijnen van informatie. Olifantenvrouwtjes ondervinden er hinder van omdat ze zonder slagtanden moeilijker naar wortels kunnen graven of bast van bomen schaven. Maar door de stroperij bleek het een onverwacht voordeeltje te hebben: zij werden niet doodgeschoten omwille van hun ivoor. En zo bleven deze vrouwtjes die het beschadigde X-chromosoom droegen leven, en de vrouwtjes met een gezond exemplaar werden gedood. Het is dan dus geen geval van “De vrouwtjesolifanten pasten zich aan,” zoals je vaak kon lezen, maar een toevallig iets in de hectiek van het leven. Maar… als blijkt dat het een genetisch schakelaartje is dat door de selectiedruk van het jagen omgezet werd, dan is het wel een aanpassing. Dus wat is het nu? Ik ga voorlopig uit van een beschadiging omdat dit in vergelijkbare gevallen ook wel voorkomt. Denk aan sikkelcel patiënten die als bijkomend voordeeltje geen malaria kunnen krijgen omdat de parasiet niet op hun misvormde rode bloedlichaampjes kan hechten.

Vrouwtjes verliezen hun Slagtanden

Waarom nu de vrouwtjes die hun slagtanden verliezen en niet de mannetjes?

Vrouwelijke olifanten hebben twee X-chromosomen, mannetjes maar één – net zoals bij mensen dus. De mutatie die slagtandloosheid veroorzaakt, is dodelijk voor mannelijke kalfjes voor ze geboren zijn. Ik weet niet wat er dan mis gaat, zodat het jonge kalfje niet kan ontwikkelen, maar doordat vrouwtjes een tweede X-chromosoom hebben blijven zij leven, ook als ze de mutatie bij zich dragen en dus geen slagtanden hebben.

Vooral tijdens de burgeroorlog in Mozambique van 1977 tot 1992 vond veel ivoorjacht plaats omdat de verkoop van slagtanden de oorlog financierde… jaja. Door ivoor te gebruiken, financierde je dus de moordpartijen daar.

Zo kon de mutatie op het X-chromosoom snel zich verspreiden in de kuddes olifanten, omdat de vrouwtjes zonder slagtanden bleven leven en de anderen niet.

Epigenetica

Voor creationisten is het een mooi voorbeeld hoe snel het leven zich aanpast (geregeld via epigenetica, of ongeregeld via mutaties, dat maakt even niet uit) aan wijzigende selectiedruk.

Een goede vraag is of deze verandering blijvend is. Dat hangt ervan af of de druk van stropers blijft of verdwijnt. Dan wordt de mutatie weer door de populatie verdunt en blijft de genetische informatie om slagtanden aan te maken bestaan.

Maar het antwoord op de vraag is dus dat vrouwtjes twee X-chromosomen hebben, en dus geen directe schade van een kapot chromosoom hebben, omdat ze een tweede ervan hebben, maar mannetjes er maar eentje hebben, waardoor ze niet goed kunnen ontwikkelen in de baarmoeder en afsterven. Een miskraam dus.

Gerelateerde berichten:

Lezersvraag: Slagtanden van Olifanten