In de eeuwenoude stad Silena (Libië) waren de mensen onrustig, ja zelfs angstig. Al jarenlang teisterde een draak met zijn giftige adem de stad en de mensen waren bang dat de stad zou bezwijken onder zijn gifdampen. Om het beest rustig te houden werden hem dagelijks twee schapen geofferd die hij helemaal verslond. Op een dag waren alle schapen in de stad op en waren de inwoners gedwongen mensen te offeren. De koning van de stad riep alle mensen op het monster te verslaan, maar niemand durft. Door middel van loting werden steeds weer mensen geofferd om het monster gunstig te stemmen. Op een gegeven moment viel het lot… op de prinses van de stad. In bruidskleren trad zij de dood tegemoet. De dappere legendarische christen Joris vond dit te ver gaan, viel de draak met een lans aan en verwondde zo het akelige dier. Hij doodde het dier echter niet maar ging naar de koning. Joris deed de koning het voorstel dat als hij de draak zou doden iedereen zich door hem zou laten dopen. De koning ging akkoord. Joris zag de draak, Joris stak de draak, Joris overwon de draak en was de held van het jaar. De 15.000 mensen van de stad lieten zich zoals afgesproken dopen.
Drakenverhalen, drakensteken, drakententoonstelling, draken… Dit jaar is Limburg in de ban van de draak. Het Limburgs Museum heeft samen met het stadsmuseum Gent een tentoonstelling gemaakt rond het legendarische dier. De tentoonstelling kent een prachtige opzet en met materiaal, beeld en geluid worden zowel jong en oud vermaakt. Door de geluiden krijg je het gevoel alsof de draak aanwezig is en je ieder moment zou kunnen bespringen. Kinderen maar ook ouderen krijgen een boekje met leuke teksten en opdrachten zodat de tentoonstelling van stap tot stap gevolgd kan worden. Het boekje houdt rekening met de verschillende interesses (of zo u wilt intelligenties) van kinderen. Zo kan diegene die van tekenen houdt een tekening maken, die van puzzelen houdt een drakendoolhof oplossen en die van verhalen schrijven houdt een verhaal maken over draken.
De mensen achter de tentoonstelling hebben een onderwerp gekozen dat aanspreekt en waar veel over te vinden is. Zoals je kunt zien in de tentoonstelling raken de fantasieën over draken jong en oud. Er bestaan drakenspellen, drakentatoeages en drakenschilderijen. Er is veel materiaal beschikbaar rond de drakenverhalen die vaak eeuwenoud zijn. Vooral het verhaal waarmee we begonnen zijn is erg bekend en kent talloze varianten. Zouden al deze verhalen van elkaar afgekeken fantasieën zijn of is het mogelijk dat ze berusten op realiteit? In de Middeleeuwen kwamen de draken nog voor in verschillende boeken over dieren en er werd over hen gesproken alsof ze echt bestonden. Meestal symboliseerden ze daarnaast ook de duivel of het kwaad dat overwonnen moest worden. Sinds Carl Linneaus zijn Systema Naturae publiceert zijn draken echter verdwenen uit de dierenboeken. In de eerste druk van Linneaus’ werk worden ze nog kort genoemd, in de latere uitgaven niet meer. Sindsdien bestaan voor naturalistische wetenschappers draken alleen nog maar in de menselijke fantasie en niet meer als echte dieren.
Toch bestaan er wereldwijd nog steeds vliegende draken. In de tentoonstelling zijn ze op sterk water te zien. Het gaat om de Draco volans en de Chrysopelea ornata. Draco volans is een hagedis en heeft huidflappen opzij om zweefvluchten van 200 meter te maken. Chrysopelea ornata is een slangensoort uit Zuidoost-Azië die zweefvluchten maakt door zijn ribben te spreiden en zo zijn buik breed en hol maakt. Deze ‘draken’ zijn echter niet vergelijkbaar met de grote beesten die voorkomen in de talloze drakenverhalen.
Zou de draak een fabeldier zijn waarbij mensen dierlijke eigenschappen her en der uit het rijk van de natuur hebben gehaald en in hun wonderlijke fantasie vermengd, zoals de tentoonstelling voorstelt? Of zouden de draken werkelijk bestaande beesten (mogelijk dinosauriërs) zijn geweest die in de loop van de tijd, soms behoorlijk wat, mythische kenmerken zijn toebedeeld, zoals creationisten geloven?
Ik vind het jammer dat de tentoonstelling weinig tot geen aandacht besteedt aan die laatste gedachte. Namelijk de vraag of er een mogelijke connectie bestaat tussen dinosauriërs en draken? En dan niet alleen rondom de gevonden fossielen van dino’s (zoals Mayor beschrijft in haar boek) maar ook rondom levende dino’s. Of past dat niet in het referentiekader van de opstellers van de tentoonstelling, dat stelt dat dinosauriërs al meer dan 60 miljoen jaar voor het verschijnen van de eerste mens uitgestorven waren? De tentoonstelling besteedt overigens wel kort aandacht aan de cryptozoölogie, namelijk het zoeken naar bewijsmateriaal voor nog levende draken. Maar is het niet mogelijk dat een exemplaar van een nu uitgestorven dinosauriër tot duizend jaar geleden nog ronddwaalde, soms de streek onveilig maakte en door toedoen van de mens in de vroege Middeleeuwen van de aardbodem verdween? Wellicht zijn de drakenverhalen en de drakenfolklore, zoals die in augustus 2016 in Beesel te zien was, herinneringen aan die lang vervlogen tijden.
Dit artikel werd geschreven naar aanleiding van een bezoek aan de tentoonstelling door de auteur. Deze tentoonstelling is te zien in het Limburgs Museum te Venlo van 23 april tot 18 september 2016. En zal in het STAM-Stadsmuseum Gent te zien zijn van 1 december 2016 tot 28 mei 2017.
