Logos Instituut opgericht in reactie op een kinderboek?

In 2017 kwam er een boek uit met de titel ‘En de aarde bracht voort’.¹ De auteur is de theïstisch evolutionist prof. dr. Gijsbert van den Brink. Het boek heeft als doel om de mogelijkheid te verkennen of universele gemeenschappelijke afstamming over miljoenen jaren te rijmen is met het christelijk geloof. Hij onderzoekt wat de consequenties voor de theologie zijn bij het aanvaarden van deze natuurfilosofie. In het overzichtsartikel heb ik aangegeven de handschoen op te willen pakken en te willen reageren op het boek van de hoogleraar.²

De eerste onjuistheid die ik wil bespreken gaat over het ontstaan van Logos Instituut.³ Prof. dr. Van den Brink denkt dat Logos Instituut opgericht is naar aanleiding van een kinderboek. Van den Brink schrijft: “Nog maar kort geleden leidde de publicatie van een kinderboek waarin de evolutietheorie in eenvoudige termen verwerkt was tot de oprichting van een nieuw instituut dat de Bijbel nadrukkelijk wil zien als ‘de bron van kennis over ons verleden, ons heden en onze toekomst’.” En in voetnoot 26: “het in reactie daarop opgerichte Logos Instituut”. Hij verwijst daarbij naar de website van het instituut www.logos.nl. Het boek waar de professor op doelt is het kinderboek van de biofysicus prof. dr. Cees Dekker en de schrijfster en theologe Corien Oranje.⁴ Het is echter een onjuiste voorstelling van zaken dat Logos Instituut opgericht zou zijn om een kinderboek te bestrijden.⁵ Plannen van creationisten om te komen tot een overkoepelende organisatie dateren zeker al van 2012 en bij veel individuele creationisten al van decennia eerder. In 2013 werden door vertegenwoordigers van verschillende creationistische organisaties en individuele belangstellenden enkele opties bekeken om te komen tot bredere samenwerking. Aldaar werd besloten dat er een instituut moest komen dat het grootste deel van de achterban zou vertegenwoordigen. Het Bijbels geluid moest verdedigd blijven worden in Nederland en de aanwezigen vonden het een pré om daar gezamenlijk in op te trekken. Het toenmalige stichtingsbestuur van De Oude Wereld en de reeds bestaande besloten groep CreatieContact gaven aan om de kar te willen trekken.⁶ Op 15 maart 2014 werd er door stichting De Oude Wereld een studiedag belegd waarbij ook naar de toekomst werd gekeken.⁷ Zelf gaf ik een presentatie met als titel ‘Kansen voor het scheppingsmodel’. In deze presentatie riep ik het publiek op om samen te werken en stippelde ik wat mogelijke lijnen uit voor in de toekomst.⁸ Na veel overleg werd uiteindelijk besloten dat creationisten onder een nieuwe organisatie verder zouden gaan opereren. In 2015 kreeg het nieuwe instituut als werktitel NCCI mee. Halverwege 2015 werd besloten om de naam te wijzigen in Logos Instituut. Voor het grootste deel gebeurde dit achter de schermen. Toen in september 2015 het boekje van Cees Dekker en Corien Oranje uitkwam was het instituut al redelijk in de steigers gezet al moesten er nog wel wat organisatorische dingen gebeuren. Doordat mensen uit onze achterban ons maanden iets te laten horen rondom het kinderboek werd besloten een open brief te plaatsen in het Reformatorisch Dagblad en het Nederlands Dagblad.⁹ In deze brief werd afstand genomen van een theïstisch evolutionistische positie zoals uitgedragen in het kinderboek maar ook door andere christelijke academici. Er verschenen ook enkele recensies online die het boekje bekritiseerden. Op 13 februari 2016 was het officiële openingscongres van het Logos Instituut op De Passie in Utrecht.¹⁰ Vanaf die tijd wordt er hard gewerkt aan het verspreiden van de goede boodschap: Gods Woord en Gods Vinger zijn met elkaar in overeenstemming. Binnen het Logos Instituut zijn Onderwijs, Opvoeding en Onderzoek speerpunten. Daarbij laten we niet na om te waarschuwen voor natuurfilosofieën, zoals universele gemeenschappelijke afstamming en deep time, maar besteden ook aandacht aan onderwerpen op het brede terrein van de apologetiek en (medische) ethiek. Mogelijk heeft de theoloog zich laten leiden door de karikatuur dat creationistische organisaties altijd worden opgericht in reactie op een bepaalde gebeurtenis die hen niet aanstaat. Wanneer prof. Van den Brink contact met mij gezocht zou hebben, zou hij wat betreft Logos Instituut beter hebben kunnen weten en was deze fout te voorkomen geweest.

Verzet tegen de evolutietheorie leidend?

Een andere fout die de auteur beschrijft is dat het werk van Logos Instituut vooral gericht op de evolutietheorie. Hij schrijft: “Hoewel de evolutietheorie niet expliciet genoemd wordt, is duidelijk dat het verzet vooral daartegen gericht is.” De evolutietheorie is een biologische theorie. Het verzet van Logos Instituut zou vooral daarop gericht zijn. Zelfs wanneer iemand vluchtig door de artikelen op de website heen bladert dan ziet die gelijk dat deze stelling onjuist is. Er zijn artikelen over medische ethiek, geologie, astronomie, (Bijbelse) archeologie. Verder zijn veel artikelen niet antithetisch, maar ter opbouw van het Schriftgetrouw creationistische wereldbeeld. Kennelijk laat prof. Van den Brink zich ook hier leiden door de karikatuur die bestaat van creationisten, namelijk dat ze alleen maar kunnen ‘vitten’ op de evolutietheorie, maar verder geen eigen werk presenteren.¹¹ Het zou verstandig zijn geweest wanneer de schrijver intensiever de website van Logos Instituut bezocht zou hebben, dan was deze fout niet gemaakt.

Vragen over de formulering van de ondertitel van Logos Instituut

Voor Van den Brink roept de zinsnede ‘De Bijbel, de bron van kennis over ons verleden, ons heden en onze toekomst’ vragen op. Hij schrijft in voetnoot 26: “De geciteerde formulering roept nogal wat vragen op, zoals: Wat betekent het bepalend lidwoord ‘de’ hier – is de Bijbel de enige bron van zulke kennis of moge we ook kennis verwachten van onderzoek naar de natuur? En is de kennis die de Bijbel bevat niet van heel specifieke aard, namelijk geloofskennis en geen wetenschappelijke kennis?”

Zelf sta ik achter deze formulering van Logos Instituut. Een beschrijving van mijn positie, niet per definitie die van Logos Instituut, wordt gegeven door dr. Maarten Klaassen in navolging van John Frame: “Hierbij toont Frame zich een aanhanger van de presuppositionele school in de traditie van Cornelius van Til. Christelijke kennis is kennis onder gezag; daarom kan de zoektocht naar kennis niet autonoom zijn, maar dient ze onderworpen te zijn aan de Schrift, de ultieme vooronderstelling van alle kennis.”¹² Binnen het creationistische referentiekader wordt de Schrift bezien als de ultieme vooronderstelling van kennis.

Deze twee fouten en de verhelderingsvraag raken niet de kern van het boek. Als we het vergelijken met het afpellen van de ui dan zijn we nu bezig met de buitenste laag. Deze fouten zijn in een volgende druk eenvoudig te vervangen door nieuwe en betere informatie.

1. Brink, G. van den, 2017, En de aarde bracht voort. Christelijk geloof en evolutie (Utrecht: Boekencentrum).
2. Het overzichtsartikel is hier te lezen: https://logos.nl/en-aarde-bracht-voort-christelijk-geloof-en-evolutie/.
3. De onjuistheid is op bladzijde 25 te vinden.
4. Oranje, C., Dekker, C., 2015, Het geheime logboek van topnerd Tycho (Heerenveen: Jongbloed).
5. Op het boek zijn vanuit creationistische zijde veel reacties gekomen die overgenomen werden op de website van het instituut, zie bijvoorbeeld mijn recensie: https://logos.nl/funest-voor-het-kinderlijke-geloof/. Of dit artikel van twee hoogleraren: https://logos.nl/kinderboek-over-evolutie-verzet-de-theologische-bakens-vrij-grondig/.
6. Zie ook dit krantenbericht: https://www.rd.nl/vandaag/binnenland/stichting-de-oude-wereld-begint-wetenschappelijk-instituut-1.375579 en https://www.geloofenwetenschap.nl/index.php/nieuws/item/488-stichting-oude-wereld-wil-wetenschappelijk-instituut.html.
7. Uitnodigingsbrief De Oude Wereld voor congres d.d. 15 maart 2014.
8. Meerten, J.W. van, 2014, Kansen voor het scheppingsmodel, presentatie gehouden bij de lancering van ‘Evolutie: het nieuwe studiehoofdstuk’.
9. Voor de open brief zie: https://logos.nl/het-logos-instituut/.
10. Zie hiervoor https://logos.nl/openingscongres-logos-instituut/ en https://logos.nl/openingssymposium/.
11. Ik neem sterk afstand van deze karikatuur. Creationisten doen veel aan eigen ‘modelbouw’. De boeken en papers van bijvoorbeeld dr. Todd C. Wood of prof. dr. Leonard R. Brand maar ook van Michael J. Oard zijn daar een voorbeeld van.
12. Klaassen, M., 2017, John Frame, Systematic Theology, Theologia Reformata 60 (1): 100-101.