Niet-reduceerbare complexe systemen naturalistisch lastig te verklaren?

Een niet-reduceerbaar complex systeem¹ noemt men een samenstelling van afzonderlijke bestanddelen, waarvan elk afzonderlijk onderdeel absoluut aanwezig moet zijn om het totale systeem te laten functioneren. Wil een auto kunnen rijden dan zijn er minimaal een motor, een koppeling, vier wielen en een stuurinrichting nodig. Dat een „primitieve oerauto” in een aanvankelijke „ontwikkelingsfase” ook zonder motor of zonder koppeling of zonder wielen zou kunnen rijden hebben, is even ondenkbaar als het denkbeeld dat de biodiversiteit van het aardse leven stapsgewijs zou kunnen zijn ontstaan.

Alle organismen bevatten niet-reduceerbare complexe systemen. Wordt een enkel onderdeel van zulk een systeem verwijderd, dan stort het hele systeem ineen, ofwel de totaalfunctie van het systeem staat stil. Zulke systemen kunnen niet stapsgewijs opgebouwd worden, omdat zij zonder een bepaald minimum aan onderdelen niet kunnen functioneren of levensvatbaar zijn.Over deze problematiek heeft Charles Darwin zich reeds uitgelaten. In zijn boek „Het ontstaan der soorten“ schrijft hij: „Wanneer men kan aantonen, dat er een of ander complex orgaan bestaat, dat niet door eens reeks van op elkaar volgende kleine veranderingen gevormd kan worden, zal mijn theorie absoluut ineenstorten.“ Darwin was in dit opzicht nog heel nuchter. Indien hij geweten had, wat we nu weten, dan zou hij zijn boek waarschijnlijk niet gepubliceerd hebben. Echter in de afgelopen 150 jaar is de evolutietheorie tot een zodanig machtige mythe geworden, dat veel vaklieden door de bomen het bos niet meer zien.

Reeds de eenvoudigste cel heeft een speciale behuizing, mechanismen om de stofwisseling te regelen, mechanismen voor het aflezen, schrijven en kopiëren van het DNA, enzovoorts, nodig. Verdere voorbeelden zijn: organen van de mens zoals oog, oor of hersenen, kniegewricht, vliegsystemen van vogels, vleermuizen en insecten, talrijke symbiotische levensgemeenschappen, het immuunsysteem, de fotosynthese, het intracellulaire proteïnetransport, enzovoorts.² Voor de „productie” van deze systemen hoort ook de voorziening van de afzonderlijke componenten. Zij moeten bij elkaar passen en in staat zijn, hun taak vanaf het begin foutloos te vervullen. De biochemicus Michael J. Behe meldt, dat in de periode van 17 jaar voor het uitkomen van zijn boek geen enkel vaktijdschrift iets over de noodzakelijke tussenvormen gedurende de ontwikkeling van complexe biomoleculaire structuren gepubliceerd heeft.³ Dat zou te denken moeten geven. Hierna volgen drie voorbeelden van niet-reduceerbare complexe systemen:

De bacteriemotor

Bepaalde bacteriën hebben de mogelijkheid, zich met behulp van een motor voort te bewegen.⁴ De rotor van deze motor is met een flagel (zweepstaartje) verbonden, die tot draaien gebracht wordt, waardoor de bacterie een voorwaartse beweging krijgt. Dit mechanisme bestaat uit minstens negen verschillende onderdelen, die alle precies moeten zijn samengesteld, wil het kunnen functioneren. Een stapsgewijs ontstaan van zulk een dergelijk complex mechanisme, waarbij elke afzonderlijke tussenstap een praktisch overlevingsvoordeel brengt, is niet denkbaar. Alle mogelijke tussenstadia zouden het doel (voortbewegen) niet alleen slechter, maar helemaal niet dienen.

Metamorfose, bijvoorbeeld bij vlinders

Evenals vliegen, bijen en kevers begint de vlinder zijn leven in een ei, daaruit kruipt een rupsje dat zich vooral bezig houdt met eten. Het wordt snel groter en vervelt verscheidene malen. Tenslotte komt het tot een eerste transformatie van rups naar pop. In de pop ontstaat een nieuw schepsel met volledig nieuwe organen: de vlinder. Deze gedaanteverandering, metamorfose, van de rups naar de pop en dan naar vlinder vormt een niet reduceerbaar complex systeem. Metamorfosen komen in verschillende vormen ook bij andere diersoorten voor (amfibieën, holtedieren en anderen).

Metamorfose en gastheerwisseling, bijvoorbeeld bij de kleine zuigworm

Van parasitaire platwormen, bijvoorbeeld leverbot, zijn gecompliceerde transformaties met diverse tussenstappen en gastheerwisseling bekend. Zulke ontwikkelingscycli kunnen zich niet in kleine stappen gevormd hebben. Alle schakels in de ontwikkeling zijn noodzakelijk. Ontbreekt er één, dan sterft het dier.

1. Ook wel “onherleidbare complexe systemen” of niet „niet-verenigvoudigbare complexe systemen“ genoemd
2. Michael J. Behe, Darwin’s black box: The biochemical challenge to Evolution, The Free Press, New York, 1996, deutsche Übersetzung, Resch, 2007, S. 87 – 225.
3. Michael J. Behe, Nicht reduzierbare komplexe Systeme, factum Juli/August 1998, S. 32 – 39.p
4. Michael J. Behe, Darwins Black Box, Resch-Verlag, 2007, S. 118 – 119.