Over stambomen en stamstruiken

Veel eigenschappen van organismen zijn zo onsystematisch verdeeld, dat het bij toenemend onderzoek niet eenvoudiger, maar moeilijker wordt, om correcte stambomen te vormen en op consistente wijze afstammingsrelaties te reconstrueren. In plaats van stambomen moeten voortdurend nieuwe, op zichzelf staande stamstruiken geschetst worden. Daarbij komt, dat moderne DNA-analysen ons dwingen, stambomen, die tot nu toe erkend waren, te herzien en opnieuw in aparte struiken weer te geven. Het opstellen van een algemeen erkende stamboom der soorten is mislukt.

Met het schetsen van één enkele levensstamboom (monofyletische voorstelling) probeert men de afstamming van verschillende levensvormen (basissoorten) op een enkele gemeenschappelijke voorouder terug te brengen. Spreekt men daarentegen van stamstruiken (polyfyletische voorstelling), dan bedoelt men daarmee een veelvoud aan aparte afstammingslijnen, die niet op een gezamenlijke voorouder teruggevoerd kunnen worden.¹

In het verleden was men aangewezen op het tekenen van stambomen op grond van anatomische en fysiologische kenmerken en/of eigenschappen van voortplanting en gedrag. Het was vaak moeilijk de verschillende uitgesproken klassen, families en soorten van de planten en dieren in een eenduidige systematiek te ordenen. Tegenwoordig heeft de wetenschap ook de beschikking over analyses van het erfelijk materiaal (DNA). Tot voor enige jaren hoopte men dat deze DNA-analysen een bevestiging van de reeds bestaande stamboomstructuren zouden geven. Deze hoop ging echter niet in vervulling. Het tegendeel bleek het geval. In plaats van de verwachte stamboom, kwam men met steeds meer schetsen van nieuwe stamstruiken.

Stamboomonderzoek in de fossielen

Ondanks intensief onderzoek werd tot op heden geen enkele serie fossielen gevonden die met de ongewervelden begint en via vissen, amfibieën en reptielen naar de zoogdieren loopt.²

1. Reinhard Junker und Siegfried Scherer, Evolution, ein kritisches Lehrbuch, 2006, S. 247. Dit boek is in het Nederlands vertaald en hier te verkrijgen.
2. Vij Sodera, One small Speck to Man, the Evolution myth, Vija Sodera Productions, 2003, p. 37.