In ND van 1 september 2018 stond een paginagroot interview met Deborah Haarsma van Biologos, die haar inzichten breed mag ontvouwen. Zij was hier vanwege de vijfdaagse conferentie over evolutie eind augustus in Leiden. Zij werd in het ND ingeleid met de zinnen: “Tussen geloof en wetenschap bestaat geen conflict. Kiezen tussen Bijbel en Darwin is daarom niet nodig”, zegt de BioLogos-voorzitter.
De vraag was: ‘maar wat als gegevens uit de wetenschap de Bijbel tegenspreken?’ Dat gebeurt. Want in Genesis staat dat God alles in zes dagen schiep maar als astronoom weet ik – zegt Haarsma – dat er ontzettend veel bewijs bestaat voor het feit dat ons universum 13,8 miljard jaar oud is (maar dat is geen hard bewijs en zeker niet ‘ontzettend veel’, maar indirect bewijs, ‘circumstantial evidence’.) Maar dan realiseer ik me, aldus Haarsma, dat de mensen aan wie God deze tekst gaf niet wisten dat het universum zo groot was. Dus konden ze niet beter weten. God gebruikte termen die toen begrijpelijk waren, daarom is het goed om de context te kennen.
Het zijn de bekende TE-stokpaarden. Haarsma komt uit een stroming waarin men afwijzend stond tegenover wetenschap ‘an sich’. Dat wetende, is haar opvatting begrijpelijker, maar daarom nog niet goed te keuren. Je afzetten tegen anderen zonder een serieus alternatief te bieden, is helaas maar al te gebruikelijk. Je hoeft dan ook niet meer te luisteren. Bekende trekjes zijn:
- De Bijbel serieus nemen ook in Genesis is fundamentalistisch, Genesis is geen journalistiek verslag of natuurkundige verhandeling, maar een gedicht! Waarom hebben we dat nou zelf nooit gezien?
- Is de aarde exact 6000 jaar oud? Er zijn goede argumenten te geven voor de Septuagint-tijdlijn, die zo’n 7200 jaar aangeeft. Maar ver boven dat zal het niet komen.
- Hoogdravende praat over God en schepping, en dat God veel groter is dan de creationisten denken. Wij worden geregeld gekapitteld dat we veel te bekrompen over God zouden denken.
- Fantasieën over hoe God eventueel wel evolutie zou hebben kunnen gebruiken. Als je dat allemaal bedenkt, dan wordt God toch veel groter? Maar God heeft in de Bijbel verteld hoe Hij het heeft gedaan. Daar hoeven we niet naar te zoeken. Maar als je evolutie inschuift in de Bijbelse opvattingen, hoe beïnvloedt dat dan je leven? Of is het alleen maar zo’n gelegenheidsargument om je uit de wind te houden?
- Haarsma: ‘Toen’ dachten ze nog dat God in 6 dagen had geschapen, maar nu weten wij wel beter! Eerbied voor de Schrift? Nee. Wij kritiseren vanuit ons grote verstand. Wij staan daar boven. Bovendien weten wij veel meer van hermeneutiek, en begrijpen wij dat de mensen ‘in die tijd’ (welke) dat nog allemaal niet zo konden overzien. Daarom heeft God er maar een soort gedicht van gemaakt.
- Theologische theorieën over de mensen die Genesis geschreven hebben, na uiteraard lange, onkritische mondelinge overlevering; ze hadden nog weinig inzicht, hun lezers waren nog niet zo bij-de-tijd als tegenwoordig. Dat Genesis door de aartsvaders geschreven en door Mozes geredigeerd zou kunnen zijn (Wiseman), is bij Haarsma nog nooit voorbij gekomen.
- Men acht het eigen standpunt verre uitgaan boven dat van die creationisten. Hoogmoed, neerbuigende welwillendheid kenmerkt veel theïstisch-evolutionistisch gepraat en geschrijf.
Maar waarom dat aanpassen van Bijbelse opvattingen aan de evolutieleer? Een edel argument is dat het conflict tussen de ‘letterlijke’ Bijbel en de ‘wetenschap’, als Amerikaanse christenjongeren op de universiteit komen, dat conflict velen van hen het geloof doet verliezen. Waarschijnlijk is dat ook zo. Maar je kunt dan twee wegen kiezen: de eerste is die van Biologos en ForumC e.a., om de Bijbel zo te ‘interpreteren’ dat hij overeenkomt met de mode van de dag. Je neemt dan misschien een acuut conflict weg, maar blijft zitten met een Bijbel die niet (meer) consequent is. Je bent het begin kwijt, de hele wordingsgeschiedenis van mens en wereld. Maar het gevolg is dat je ook het einde kwijt geraakt bent, de voleinding: als het begin al niet meer betrouwbaar is overgeleverd, maar ‘anders’ gelezen moet worden, hoe zit het dan met het eind? Komt Jezus werkelijk terug, of hebben Jezus en de apostelen alleen maar in hun tijd opgeld doende misvattingen gereproduceerd? Komt Jezus niet werkelijk ook lijfelijk terug? Hoe zit het dan met Jezus’ lijden en sterven voor onze zonden, plaatsvervangend? Is dat dan ook maar een manier van zeggen? Hoe zit het dan met al die mooie beloften uit het evangelie?
Nee, je lost een acuut conflict op maar creëert er een dozijn andere, veel meer serieuze en meer geloofsondermijnende voor in de plaats. Zul je zó christenjongeren bij het geloof bewaren? Of raak je ze zo juist definitief kwijt? Ik ken middelbare school-leraren die de laatste vraag uit bittere ervaring positief beantwoorden.
Als je integendeel een andere weg bewandelt, en serieuze, wetenschappelijk houdbare alternatieven kunt ontwikkelen en aanbieden, zoals er al talloze zijn, geef je dan jonge mensen niet veel betere wapens in handen om zich te midden van ondeugdelijke evolutionistische (leugen-)theorieën goed beargumenteerd staande te houden? Ik hoop dat wij daarin in toenemende mate zullen excelleren.
