Toponymie in Genesis

Waarom beschreven locaties van rivieren, bergen en plaatsen in Genesis als historisch betrouwbaar mogen worden beschouwd.

Er zijn tal van aanwijzingen die – bij elkaar opgeteld – de historische betrouwbaarheid van Genesis bevestigen. Zowel de Heere Jezus als de apostelen verwijzen naar het boek Genesis als zijnde een historisch verslag. Zij onderschrijven dat de toponymie (zie kader) van Mozes accuraat is. Mozes is bijvoorbeeld heel geordend en precies bij zijn beschrijvingen van de grenzen van het beloofde land. Op de voor zijn tijd gebruikelijke manier beschrijft hij met kompas-precisie en in logische volgorde plaats-voor-plaats de zuidelijke grens (Num. 34:3-5¹), de westelijke grens (Num. 34:6²), de noordelijke grens (Num. 34:7-9³) en de oostelijke grens (Num. 34:10-12⁴). Uit alles blijkt dat de auteur/redacteur dat precies zo heeft gedaan in het boek Genesis. Wanneer er rivieren en bergen beschreven staan, staan ze dusdanig beschreven dat het voor de lezers cq. luisteraars van die tijd als het ware herkenbare GPS-coördinaten waren. Ze konden zich er een goede voorstelling van maken waar die rivieren, bergen en plaatsen zich moeten hebben bevonden.

Een mooi voorbeeld vinden we in de bewoordingen in Genesis 10 waaruit we het rijk van Nimrod kunnen reconstrueren. Diverse bijbelvertalingen hebben er voor gekozen om van Nimrod een machtige jager te maken maar de meningen daarover zijn verdeeld. Andere vertalingen noemen hem een machtig man of de glorie van de machtigen: een koning! Wanneer je dan de plaatsnamen bestudeert die je als de grenzen van zijn koninkrijk kan beschouwen, kom je tot een heel preciese afbakening die tot op de dag van vandaag nog te traceren valt en met plaatsnamen die bevestigd zijn door inscripties en archeologisch onderzoek.⁶

Een andere plaats uit Genesis die goed gedocumenteerd is, is het plaatsje Sichem/Sechem dat voor het eerst wordt genoemd in Genesis 12:6⁷. Door opgravingen in 1903, 1913 en 1914, 1926-1936, 1956 en 1973 rond Tell Balata, ongeveer 50 km ten noorden van Jeruzalem, hebben archeologen en wetenschappers geconcludeerd dat dit het oude Sechem moet zijn geweest uit de tijd van Genesis.⁸

Daarnaast zijn er buitenbijbelse bronnen die, vaak met andere namen vanwege taal, dezelfde duidingen hebben of in ieder geval een soort echo zijn van wat er in die voor-wereld is geweest. Hierbij moeten we echter onderscheid maken tussen plaatsen van ná de zondvloed en plaatsen die vóór de zondvloed moeten hebben bestaan. Wanneer Mozes een nauwkeurige afbakening geeft van de Hof in Eden (Gen. 2:10-14), zullen we misschien de oorspronkelijke rivieren niet meer terug kunnen vinden. Dat neemt niet weg dat de manier waarop Mozes ze beschrijft in lijn is met zijn latere toponieme beschrijvingen zoals hierboven genoemd. Daarom mogen ze als accuraat worden beschouwd.

Tenslotte is het een algemeen geaccepteerd gegeven dat zaken die zich in het collectieve of sociale geheugen van mensen bevinden, echo’s zijn van dingen die daadwerkelijk geweest of gebeurd zijn. Dat is ook het geval bij veel zaken uit Genesis: namen en paatsen zoals de Hof in Eden, maar ook gebeurtenissen als de zondvloed en de Babylonische spraakverwarring. Dit is opnieuw een aanwijzing van de historiciteit van Genesis. Dat grote catastrofes als de zondeval of de zondvloed zich later hebben kunnen ontwikkelen tot verhalen met een hoog mystiek gehalte doet niet af van het feit dat er een oorspronkelijk verhaal moet zijn geweest waar dat van afgeleid is. De Bijbel is aantoonbaar feitelijker in zijn verslaglegging dan vergelijkbare verhalen die hun oorsprong hebben in de toenmalige omringende landen en volkeren. Ten overvloede noem ik hier het voorbeeld van de beschrijvingen van de ark van Noach, dat een zeer stabiel schip moet zijn geweest tegenover de beschrijvingen van een ark als een kubus in andere – buiten Bijbelse – verhalen.⁹

Er zijn bewijzen en aanwijzingen. Wanneer we één bewijs of aanwijzing op zichzelf nemen, dan zou daar misschien nog wel het één of ander tegenin kunnen worden gebracht. De Bijbel zegt echter dat op het getuigenis van twee of drie er een zaak vast zal staan (zie o.a. Deut. 19:15¹⁰). De hierboven genoemde getuigenissen bij elkaar opgeteld, geeft een voldoende basis om de geografische beschrijvingen in het boek Genesis als historisch betrouwbaar te aanvaarden.

Dit artikel geeft achtergrondinformatie bij Puntsgewijs uit Bijbelvast nummer 2: Zeven argumenten voor Genesis als geschiedenis. Kijk op logos.nl/bijbelvast voor meer informatie over Bijbelvast.

1. ‘De zuidzijde zal voor u vanaf de woestijn Zin langs Edom lopen en de zuidgrens zal voor u aan de oostkant vanaf het einde van de Zoutzee lopen. Deze grens zal voor u van het zuiden naar de Schorpioenenpas ombuigen en doorlopen tot Zin, en haar uitlopers zullen vanuit het zuiden naar Kades-Barnea lopen en uitkomen bij Hazar-Addar en doorlopen tot Azmon. Deze grens zal dan van Azmon naar de Beek van Egypte ombuigen en haar uitlopers zullen naar de zee lopen.’
2. ‘Wat betreft de westgrens, dat zal voor u de Grote Zee zijn; dat zal voor u de westgrens zijn.’
3. ‘En dit zal voor u de noordgrens zijn: vanaf de Grote Zee moet u voor uzelf een lijn tekenen naar de berg Hor; van de berg Hor moet u een lijn tekenen naar Lebo-Hamath; de uitlopers van deze grens zullen naar Zedad lopen. Deze grens zal uitkomen bij Zifron, en haar uitlopers zullen naar Hazar-Enan lopen; dit zal voor u de noordgrens zijn.’
4. ‘Verder moet u voor uzelf voor de grens aan de oostkant een lijn trekken van Hazar-Enan naar Sefam. Van Sefam zal deze grens naar beneden lopen naar Ribla, ten oosten van Aïn; vervolgens zal de grens verder naar beneden lopen en lands de oever van het Kinnerethmeer in oostelijke richting lopen. Daarna zal de grens nog verder, langs de Jordaan, naar beneden lopen en haar uitlopers zullen naar de Zoutzee lopen. Dit zal voor u het land zijn wat zijn grenzen rondom betreft.
5. Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Toponiem, bezocht op 22-09-20
6. Dit wordt m.i. overtuigend onderbouwd in: Identifying Nimrod of Genesis 10 with Sargon of Akkad by exegetical and archeological means, Douglas Petrovich, Jets 56/2, 2013 – blz. 273-305.
7. ‘En Abram trok door dat land (Kanaän) heen tot aan de plaats Sichem, tot de eik van More. De Kanaänieten woonden toen in dat land’
8. https://biblearchaeology.org/research/new-testament-era/2365-shechem-its-archaeological-and-contextual-significance
9. Zie bijvoorbeeld: The memory approach in Donne, A. L. (2016). Jesus, Historical, Quest for. In J. D. Barry, D. Bomar, D. R. Brown, R. Klippenstein, D. Mangum, C. Sinclair Wolcott, … W. Widder (Red.), The Lexham Bible Dictionary. Bellingham, WA: Lexham Press.
10. ‘Eén enkele getuige mag tegen niemand opstaan met betrekking tot enige ongerechtigheid of tot enige zonde, bij elke zonde die men ook zou kunnen doen. Op de verklaring van twee getuigen of op de verklaring van drie getuigen staat de zaak vast.’