Vragen over God en de Bijbel

In onze omgeving zijn er mensen die hun vertrouwen in de Bijbel opzeggen. Dat kan allerlei oorzaken hebben. Sommige mensen beweren dat de Bijbel veel fouten bevat en noemen dit de oorzaak van de twijfel aan de betrouwbaarheid van de Schrift. De archeologie heeft toch bewezen dat de Bijbel onjuist is? Er zijn ook vragen die niet de Bijbel, maar de God van de Bijbel raken, bijvoorbeeld: Hoe kan een goede God kinderen door beren laten verscheuren? Waarom is er kwaad en lijden in de wereld? Al deze vragen kunnen een barrière opwerpen om Gods Openbaring serieus te nemen.

Gelukkig zijn er gelovigen die de handschoen oppakken en de voorgaande vragen serieus nemen. Op 6 april 2016 was ik aanwezig bij de boekpresentatie van het nieuwe boek van Gabor Locht getiteld ‘Eerste hulp bij ongeloof’. Tijdens deze boekpresentatie werden een aantal voordrachten gehouden over de betrouwbaarheid van de Bijbel en geloofstwijfel. Gabor Locht presenteerde op deze avond zijn boek en gaf zijn beweegredenen om dit boek te schrijven, dr. ir. Jeroen de Ridder sprak over geloofstwijfel en dr. Annechiena van Veen-Vrolijk ging in op de vraag hoe de Schriften bewaard zijn gebleven. Zij liet ook verschillende archeologische vondsten zien die de Bijbelse gebeurtenissen bevestigen.

Het doel van het boek van dhr. Locht is niet om de betrouwbaarheid van de Bijbel te bewijzen, dat is volgens de auteur onmogelijk, want de Bijbel bewijst zichzelf. Hij wil echter ‘argumenten in handen geven waaruit blijkt dat het helemaal niet onredelijk is om te geloven dat de Bijbel Gods openbaring aan mensen is.’ Om de informatie in de Bijbel te geloven is overigens niet persé archeologisch bewijsmateriaal nodig: ‘Archeologisch bewijs is doorgaans namelijk heel beperkt. Het zou dan ook niet verstandig zijn om te concluderen: hierover hebben we niets gevonden, dus klopt het verhaal niet.’ De auteur laat zien dat je de Bijbel kunt vertrouwen als bron van informatie en gaat in op verschillende vragen die voor ongelovigen en twijfelaars een struikelblok kunnen zijn om de Bijbel serieus te nemen. De vraag wordt bijvoorbeeld besproken, of Jona daadwerkelijk drie dagen in een vis geweest is. Er zijn mensen die blind de naturalistische wetenschappen volgen en stellen dat alleen wat empirisch aangetoond is waar kan zijn. Terecht merkt de auteur op dat ‘wetenschappers geen onpartijdige scheidrechters’ zijn maar hun eigen vooronderstellingen hebben. Het is voor iedereen onmogelijk om neutraal naar de feiten te kijken. In de archeologie komt dit duidelijk naar voren in het debat tussen de minimalisten en de maximalisten. Minimalisten gaan er in principe van uit dat de Bijbel niet waar is, tenzij er buiten de Bijbel bronnen zijn die het verhaal bevestigen. Maximalisten geven de Bijbel allereerst hun vertrouwen en proberen de archeologische gegevens uit te leggen vanuit de beschrijvingen in de Bijbel. Er zijn maar weinig archeologische vondsten die slechts op één manier uitgelegd kunnen worden. Dhr. Locht: ‘Het zegt daarom maar weinig wanneer die-en-die wetenschapper zou hebben bewezen dat de Bijbel niet klopt. En overigens zegt het net zo weinig als iemand zou beweren dat hij kan bewijzen dat de Bijbel wel klopt.’ Dit is een eerlijke constatering die ik van harte onderschrijf. Er valt nog meer te citeren, zo is het voorbeeld van de Duplo (speelgoed voor kinderen) prachtig, maar vanwege de ruimte lezen we snel verder.

Het boek bestaat uit zeven delen. De eerste twee delen zijn hierboven kort besproken en vormen een inleiding. In deel 3 van het boek worden enkele historische gebeurtenissen uit het Oude Testament aangehaald, besproken wat voor elke gebeurtenis de archeologische en chronologische problemen zijn en worden er mogelijke oplossingsrichtingen gegeven. Deel 4 gaat in op het Nieuwe Testament en het leven van Jezus. Er wordt stilgestaan bij de maagdelijke geboorte van de Heere Jezus, de kindermoord te Bethlehem, chronologie en er worden buiten Bijbelse geschriften genoemd die verwijzen naar de Heere Jezus. In deel 5 komen vragen over de overlevering van de Bijbelse geschriften aan bod. Hoe zit het met de manuscripten en hoe zijn de Schriften tot ons gekomen. Deel 6 staat stil bij de vragen die het nadenken over God kunnen oproepen, bijvoorbeeld: Hoe kan er een goede God bestaan als mensen lijden? In deel 7 gaat dhr. Locht in op het geloof, wat houdt geloven in God eigenlijk in? De auteur verwoordt in het boek zeer helder de problemen en schrijft mooie oplossingsrichtingen voor. Ik heb genoten van de heldere schrijfstijl en de krachtige argumentatie van dhr. Locht en ik hoop dat dit niet zijn laatste boek over deze thematiek zal zijn. Het boek bevat korte, eenvoudige en goed leesbare hoofdstukken die ook afzonderlijk gelezen kunnen worden. Dat zal ook jongeren en ouderen die wat minder met lezen hebben zeker aanspreken.

Zijn er dan geen verbeterpunten in dit boek te vinden? Een paar kleine puntjes zouden te noemen zijn. Zo kun je in een hoofdstuk als ‘Genocide in de Bijbel’ eigenlijk niet om het prachtige proefschrift van dr. A. Versluis heen. Helaas ontbreekt deze referentie in de voetnoten.¹ Ook zou ik nog voorzichtiger zijn met betrekking tot het omarmen van geopperd bewijsmateriaal rond de verwoesting van Jericho. Dhr. Locht haalt namelijk de theorie van Bryant Wood aan die zou hebben aangetoond dat de stad Jericho in 1400 v. Chr. verwoest is. Bryant Wood treedt in het voetspoor van John Garstang, een Britse archeoloog die tussen 1930 en 1936 onderzoek deed in Jericho. De theorieën van beide heren zijn echter onder vuur komen te liggen en er zijn diverse tegenargumenten aangedragen door andere archeologen. Uiteraard is het mogelijk dat Wood en Garstang het bij het rechte eind hebben maar dan moeten er eerst nog wat vragen beantwoord worden.² Wat wel gezegd kan worden is dat de archeologie rond Jericho dermate complex is dat hier de nodige voorzichtigheid geboden is. Iets waar drs. Henk de Waard recent ook toe heeft opgeroepen in het Reformatorisch Dagblad.³

Ondanks deze twee opmerkingen blijft staan dat dhr. Locht een mooie prestatie heeft geleverd met dit boek en veel mooie archeologische vondsten eenvoudig heeft weergegeven. Niet om de Bijbel te bewijzen, want dat zou onmogelijk zijn, de Bijbel is namelijk geen archeologisch handboek maar een geloofsboek. Binnen de theologie zou je hier kunnen verwijzen naar de autopistie van de Schrift, namelijk dat de Schrift van zichzelf getuigt dat hij waar is, dat buiten Bijbelse bronnen niet nodig zijn voor het verstaan van de Schrift en dat met de Schrift strijdende bronnen verworpen moeten worden.⁴ Maar wel om te laten zien dat het niet onredelijk is te geloven dat de Bijbel Gods betrouwbare openbaring is, niet alleen met betrekking tot het geestelijke leven maar ook in de geschiedkundige beschrijving van de gebeurtenissen. Dit boek is voor twijfelaars en mensen die zich voor het eerst willen verdiepen in het Christelijk geloof. Voor mensen die de diepte in willen is er een royale lijst van voetnoten beschikbaar. Dat is heel nuttig, want zo kunnen mensen die verder willen zoeken nog meer literatuur tot zich nemen. Een aanrader voor iedereen die zich maar wil verdiepen in deze materie.

Dit boek is ook in onze webshop te koop. Zie: https://logos.nl/webshop/winkel/boeken/eerste-hulp-bij-ongeloof/

1. Versluis, A., 2012, Geen verbond, geen genade. Analyse en evaluatie van het gebod om de Kanaänieten uit te roeien (Deuteronomium 7) (Zoetermeer: Boekencentrum Academic).
2. Het voert te ver om daar nu uitgebreid bij stil te staan, een lezenswaardig boek over deze thematiek is: Zerbst, U., Veen, P.G. van der, 2009, Keine posaunen vor Jericho? Beiträge zur Archäologie der Landnahme (Holzgerlingen: Hänssler-Verlag).
3. Waard, H. de, 2016, Sluit je niet af voor moeilijke vragen, Reformatorisch Dagblad Puntkomma 46 (20): 17.
4. Wat meer over de autopistie van de Schrift is te vinden in de volgende twee boeken: (1) Belt, H. van den, 2008, The Authority of Scripture in Reformed Theology: Truth and Trust (Leiden: Brill) en (2) Doleweerd, J.H. van, 2012, Viva Vox Dei. Over de betekenis van de autopistie van de Schrift voor zending en Schriftuitleg in de gereformeerd bevindelijke traditie (Apeldoorn: De Banier).