We hebben een hond. Nou, die houdt je wel van de straat. Of toch niet. Uitgelaten alle dagen uitlaten. Als je dan met zo’n gedegenereerde wolf over straat schuifelt, dan valt het op dat het dier in een totaal andere wereld leeft dan wij mensen. Het overkomt me herhaaldelijk dat de hond de bosjes induikt en er triomfantelijk met een shoarmabroodje, halve pizza of uitgekauwd McDonalds doosje uit tevoorschijn komt. Hoe vindt ‘ie dat allemaal! Met z’n neus natuurlijk. Als ik soms thuis kom, dan zit m’n maatje op zijn stoel voor het raam. Hij steekt zijn neus in een kier van het raam en snuift diep. Zo ruikt hij wie er buiten aankomt. We kunnen spelletjes met hem doen. Dan moet hij naar de bijkeuken. We verstoppen wat in huis waarvan we vooraf laten ruiken wat het is. Een stuk touw, wat brokken of wat vodden. Als we het sein geven, stuift hij door het huis. Zijn neus achterna, totdat het doelwit gevonden is en hij zijn beloning kan incasseren. Is die hond van ons bijzonder? Helemaal niet. Het is een gedegenereerd merk. Andere honden kunnen nog veel beter gebruik maken van hun reuk. Denk aan speurhonden voor de jacht of voor het opsporen van verdwenen mensen of verscholen koala’s. De reuk van honden kan worden ingezet om drugs te vinden, om lichamen van mensen in auto’s te vinden die al jaren in het water liggen. Honden kunnen met de reuk tumoren opsporen en bacteriën identificeren. De reuk is uiterst nuttig. Gevaarlijke mensen of dieren kunnen worden waargenomen. Prooien kunnen worden gedetecteerd of ander eten, dat verborgen is maar niet wegloopt, zoals truffels, maar daar worden varkens voor gebruikt. De neus van een hond is fenomenaal… vergeleken met die van een mens. Vergeleken met andere zoogdieren valt het ook wel weer mee.
Dit roept de vraag op hoe het komt dat wij mensen, vergeleken met heel veel zoogdieren zo slecht kunnen ruiken. Waarom is in de loop van de veronderstelde evolutie van de mens dit zintuig er zo bekaaid afgekomen? Dat is toch raar?
De eerste verklaring zou kunnen zijn, dat de reuk voor de mens helemaal niet zo waardevol is. Dat dit bij primaten niet zo is en bij de mens die van hen afstamt ook niet. Als tegenargument kan dan gesteld worden dat de primaten in bomen leefden maar dat de mens volgens de ET1 zo’n 4 miljoen jaar geleden het aardoppervlak opzocht en dan heb je toch wel heel veel aan de reuk, zo buiten de beschutting van takken en bladeren. Dat een mens veel aan een goede reuk zou hebben gehad, blijkt alleen al uit het feit dat de mens de wolf domesticeerde en op die manier het reukvermogen van de hond voor gezamenlijk gewin gebruikte. De samenwerking tussen mens en hond is een buitengewoon gelukkige geweest. De hond kon gevaren ruiken maar ook helpen met spoorzoeken. De communicatie tussen hond en mens is echter een beperkende factor. De mens weet niet wat zijn hond precies ruikt en de hond weet niet precies wat de baas wil. Als de mens zelf zo goed zou kunnen ruiken als een hond, zou hem dat een enorm voordeel geven.
Een tweede verklaring zou kunnen zijn, dat het voor een mens fysiek niet mogelijk was om het evolutionaire pad van een goede reuk te volgen. Dit heeft wat weg van een Intelligent Design argument en dat zou wat vreemd klinken uit de mond van een evolutionist. Daarnaast, alle structuren voor de reuk zijn aangelegd: de neus, reukepitheel, zenuwen, een hersengebied dat de signalen verwerkt en doorgeeft aan andere hersengebieden. Wat zou het beletsel zijn voor het ontwikkelen van een superieure reuk? Er is in het verleden wel geopperd dat een goede reuk het hebben van een vrije wil zou tegengaan, omdat de reuk direct communiceert met delen diep in de hersenen, maar men kan zich afvragen of dit verband zo hard is en of dit verband niet door evolutie zou kunnen worden losgeknipt.
Een derde verklaring zou kunnen zijn, dat de tijdsspanne nadat wij uit de boom naar beneden zouden zijn gekomen te kort zou zijn geweest om een goede reuk te ontwikkelen. Dit is ook geen sterk argument. Het ontwikkelen van een goede reuk is niet meer dan het verbeteren van een systeem dat al aanwezig is. In die veronderstelde 4 miljoen jaar zijn de handen aan onze achterpoten veranderd in voeten, hebben we een aantal spiksplinternieuwe genen (orphan genes genoemd) in ons DNA zien verschijnen, is onze herseninhoud sterk toegenomen, hebben we cognitieve vaardigheden ontwikkeld die ver uitstijgen boven die van welk dier dan ook. Daarnaast wordt van ogen beweerd dat die in een paar miljoen jaar compleet vanuit scratch zouden kunnen ontstaan. Dan zou een beetje extra reuk toch ook weer niet zo veel tijd kosten?
De vierde verklaring werd gegeven bij “Sterrenstof” waar werd gesteld op grond van een artikel van een neurobioloog dat mensen helemaal niet minder goed ruiken dan honden of ratten. De belangrijke hersenstructuren zijn aanwezig en bepaalde stoffen kunnen we zelfs beter ruiken dan honden. Welnu, dit maakt het probleem voor een evolutionist alleen maar erger. Als een mens de noodzakelijke structuren bezit en in potentie goed zou kunnen ruiken, dan is het voor de evolutie nog maar zo’n klein stapje meer om de mens een reukvermogen te gaan geven dat hem miljoenen jaren lang enorm zou hebben geholpen in zijn bestaan als roofprimaat of jagerverzamelaar.
Vooralsnog houd ik het erop dat het ongerijmd is dat de mens zo’n slechte reuk heeft, als het waar zou zijn dat de mens 4 miljoen jaar de tijd had om deze functie te optimaliseren.
