…euthanasie en wat niet?
In Nederland is euthanasie iedere vorm van levensbeëindigend handelen door een arts op verzoek van een wilsbekwame patiënt. Specifiek doel hierbij is een einde maken aan uitzichtloos en ondraaglijk lijden. Het staken of niet beginnen aan een medische behandeling op verzoek van de patiënt, is geen euthanasie. Dat geldt ook als een arts afziet van een zinloze medische behandeling, dat wordt gezien als normaal medisch handelen. Evenzo valt
pijnbestrijding niet onder euthanasie, mits de juiste hoeveelheid pijnstilling wordt toegediend. Intensiveren van de pijnstilling kan leiden tot levensbekorting, maar als dat niet het doel is, is er geen sprake van euthanasie.\
…uitzichtloos en ondraaglijk lijden?
Een patiënt met een optelsom van onbehandelbare klachten – pijn, onrust, uitputting, benauwdheid, jeuk, angst – kan zijn of haar lijden ervaren als uitzichtloos en/of ondraaglijk en/of als onaanvaard bare situatie. De ervaring van de patiënt is hierbij leidend. Pijn en ongemak kunnen tegenwoordig worden verlicht door goede pijnbestrijding, palliatieve zorg en palliatieve sedatie. Daarmee bestaat er in principe geen ondraaglijk lijden (bij palliatieve sedatie wordt het bewustzijn verlaagd, zodat klachten niet of minder worden waargenomen). Dit betekent ook dat er geen strikte medische noodzaak is voor euthanasie. Uitzichtloos lijkt medisch gezien niet te bestaan. Want als iemand buiten bewustzijn is door sedatie of vergeetachtig door bijvoorbeeld dementie, dan heeft deze persoon namelijk geen besef van wat wel en niet uitzichtloos is.
…normaal medisch handelen?
Normaal medisch handelen draagt bij aan het geneeskundig uitgangspunt van “weldoen en niet schaden” of het betekent het staken van handelen als men zo’n bijdrage niet meer verwacht. Normaal medisch handelen is niet strafbaar, ook als er wel schade wordt toegebracht. Bijvoorbeeld een insnijding
in het lichaam voor een operatie. Dat valt onder “medische exceptie” net als – mogelijk – levenbekortende handelingen (bestraling, chemotherapie), bepaalde pijnbestrijding en beslissingen die afzien van behandeling (hanteren van niet-reanimatiebeleid). Euthanasie valt onder het strafrecht en
geldt dus als niet normaal medisch handelen. Artsen zijn niet verplicht eraan mee te werken; hun werk is in principe gericht op leven en welzijn, niet op de dood.
…ars moriendi, de kunst van het sterven?
De ars moriendi zijn twee Latijnse teksten uit 1415 en 1450 die de protocollen en procedures beschrijven van “goed doodgaan” volgens laatmiddeleeuwse christelijke voorschriften. Men hoopte op een waardig sterfbed en behoed te worden voor een plotselinge dood. Deze teksten zijn opgesteld mede naar aanleiding van de pest waardoor tussen 1346 tot 1353 veel mensen snel en onverwacht stierven. Volgens de ars moriendi moest de stervende verzoend met God en de wereld sterven en op het sterfbed een voorbeeld zijn voor anderen. Daarbij hoorden berouw, stichtelijke woorden tot de omstanders en geduldig lijden. In 2008 ontwikkelde theoloog en docent medische ethiek Carlo Leget een ars moriendi-model met vijf thema’s: afscheid, lijden, autonomie, schuld en hoop. Het model wordt wel gebruikt binnen de palliatieve zorg.
Zie ook hier voor korte introductie op het thema door de auteur.
Dit artikel is met toestemming overgenomen uit Leef Magazine. De volledige bronvermelding luidt: Seldenrijk, R., 2017, Wat is…? Uitleg begrippen rondom euthanasie, Leef 33 (5): 19 (PDF).
