Welke concrete, toetsbare voorspellingen doet het creationisme die zouden kunnen aantonen dat het onjuist is?

by Nathan van Ree | jun 11, 2020 | Antwoorden voor sceptici, Onderwijs

In de rubriek Antwoorden voor sceptici, critici en waarheidszoekers¹ op de website van Logos Instituut is in een eerder artikel² aangekondigd dat er een aanvang wordt gemaakt met het beantwoorden van de vragen van Bart Klink en vier anderen in het artikel Vragen voor welwillende creationisten ³ op de website http://deatheist.nl/. Hier volgt een antwoord op de eerste vraag, uit de categorie ‘Algemeen’, die luidt:

Welke concrete, toetsbare voorspellingen doet het creationisme die zouden kunnen aantonen dat het onjuist is?

‘Het creationisme’ is geen wetenschappelijke theorie maar een paradigma⁴ (net als het naturalisme),⁵ dus eigenlijk zijn falsificerende voorspellingen⁶ niet op zijn plaats. Daarbij komt dat een theorie als geheel niet met zekerheid kan worden gefalsificeerd. ‘Het creationisme’, en dan hier specifiek het ‘jongeaardecreationisme’ (hier verder het ‘scheppingsparadigma’ genoemd), heeft het uitgangspunt dat God de wereld recent (in vergelijking met 13,8 miljard jaar geleden) geschapen heeft. Meestal gaat men uit van zo’n zesduizend jaar geleden (op basis van de Masoretische Tekst, de MT),⁷ met enige variatie in de benadering van dit getal (bijvoorbeeld door uit te gaan van de chronogenealogieën van de Septuaginta en/of mogelijke ‘gaten’ in de chronogenealogieën).⁸,⁹ Per definitie valt bovennatuurlijke schepping niet met de wetenschappelijke methode te bestuderen, hoogstens kunnen er afgeleiden worden onderzocht. Hier is echter veel ruimte voor interpretatie, omdat het geen wetenschappelijke (vastomlijnde) theorie betreft. Zo wordt algemeen uitgegaan van een wereldwijde zondvloed, maar is er nog veel discussie over hoe deze te duiden in het geologisch bestand. Een waarneming die de ene interpretatie hiervan falsificeert, kan bijvoorbeeld wel passen in een andere interpretatie.

Het scheppingsparadigma kent dus enkele vastomlijnde uitgangspunten, op basis waarvan een tijdslijn van belangrijke gebeurtenissen kan worden geconstrueerd.¹⁰ Binnen dit Bijbelse kader vindt theorievorming plaats. Zo zijn er diverse zondvloedmodellen.¹¹ Aan het Bijbelse kader van zesduizend jaar en een wereldwijde zondvloed zijn dus wel voorspellingen te ontlenen, alleen zal falsificatie van dergelijke voorspellingen niet direct leiden tot verwerping van het creationistische wereldbeeld, juist omdat het daarbij voornamelijk om geloofsstandpunten gaat. In geval van resultaten die hiermee in tegenstrijd zijn, zal er eerder getwijfeld worden aan de onderzoeksresultaten (bijvoorbeeld aan bepaalde ouderdomsbepalingen, waarbij er ook meer gewicht gegeven kan worden aan andere ‘klokken’), komen er hulphypothesen of wordt ervan uitgegaan dat ontdekkingen in de toekomst alsnog niet tegenstrijdig blijken met de Bijbel. Vanuit het scheppingsparadigma worden uiteraard voorspellingen gedaan, soms met veel succes.¹² Op de website van de creationistische radiopresentator Bob Enyart is een uitgebreide lijst te vinden van creationistische voorspellingen: https://kgov.com/list-of-creation-science-predictions.

De vraag is echter in hoeverre specifieke voorspellingen het scheppingsparadigma als geheel zouden kunnen falsificeren. Zoals gezegd: er is geen sprake van een vastomlijnde wetenschappelijke theorie. Wel kunnen bepaalde modellen of interpretaties worden gefalsificeerd. Zo doet de Hydroplaattheorie van Walt Brown heel concrete voorspellingen die samenhangen met dit model.¹³ Blijkt een dergelijke voorspelling onjuist, dan zal dat echter geenszins leiden tot het loslaten van het scheppingsparadigma als geheel.¹⁴ Dit geldt niet alleen voor een model als de Hydroplaattheorie, die door de bekendere creationistische organisaties niet (meer) plausibel wordt geacht,¹⁵,¹⁶ maar ook voor bijvoorbeeld het momenteel breder aangehangen model van Catastrofale Plaattektoniek.¹⁷

Een praktisch voorbeeld is de Coconino Sandstone.¹⁸ Deze wordt door de mainstream geologie als door eolische processen¹⁹ ontstaan geduid, maar wordt door de meeste creationistische geologen verondersteld te zijn ontstaan tijdens de zondvloed, wat dus inhoudt dat de Coconino Sandstone door water moet zijn afgezet. Vanuit het scheppingsparadigma geldt dit dus als ‘een’ voorspelling waarnaar onderzoek wordt gedaan.²⁰ Mocht nu uiteindelijk blijken dat de Coconino Sandstone definitief niet door water kan zijn afgezet, maar door eolische processen moet zijn ontstaan, leidt dit dan tot de conclusie dat het scheppingsparadigma onjuist is? Waarschijnlijk niet. Er zullen wellicht zijn die het paradigma als geheel loslaten, zoals bijvoorbeeld Glenn Morton dat ooit deed (misschien niet per se vanwege de Coconino Sandstone overigens),²¹ maar anderen zullen zich toeleggen op zondvloedmodellen waarbij de post-zondvloedgrens onder de Coconino Sandstone ligt.²²,²³

Wat daarom wellicht de manier is van “voorspellingen doen die zouden kunnen aantonen dat het creationisme onjuist is”, is het doen van voorspellingen die het creationisme direct vergelijken met zijn seculiere tegenhanger, om zo aan te tonen welke benadering het meeste recht doet aan de data: bij welke ‘theorie’ passen deze het beste; welke is derhalve plausibeler?

Soms kan dat door vanuit een specifiek model te redeneren. Op basis van het scheppingsparadigma kwam Russell Humphreys²⁴ in 1984 met een model dat voorspellingen deed over de sterkte van het magnetisch veld van de planeten Uranus en Neptunus.²⁵ Dit kwam overeen met bevindingen in 1986²⁶ en 1989.²⁷,²⁸ Een vergelijkbare voorspelling geldt ook voor het magnetisch veld van de aarde.²⁹

Het punt daarmee is echter, dat er slechts een model gefalsificeerd wordt. Het scheppingsparadigma zal overeind blijven en er zal wellicht gezocht worden naar andere modellen. Daarom kunnen we het beste kijken naar voorspellingen die direct aan de uitgangspunten van het scheppingsparadigma van de ‘jongeaardecreationisten’ raken. Enkele onderscheidende uitgangspunten zijn de volgende:
• De hemel (met andere woorden: het heelal en alles daarin) en de aarde zijn zo’n zesduizend jaar geleden (bij hantering van de chronogenealogieën van de MT) geschapen in zes dagen van ongeveer vierentwintig uur.*
• Alle planten en dieren zijn zo’n zesduizend jaar geleden (MT) geschapen.
• Alle mensen stammen af van Adam en Eva, die ook zo’n zesduizend jaar geleden (MT) geschapen zijn.
• Ongeveer 4500 jaar geleden (eveneens uitgaande van de MT) was er een wereldwijde zondvloed.
• Ongeveer 140 tot 200 jaar later (MT) ontstond de spraakverwarring bij de torenbouw van Babel en zijn de volkeren over de aarde verspreid vanuit, naar men algemeen aanneemt, het huidige Midden-Oosten.³⁰

* Hier is lang niet iedereen die zich ‘jongeaardecreationist’ noemt het over eens. Sommigen gaan uit van de chronogenealogieën van de Septuaginta, anderen veronderstellen gaten in deze chronogenealogieën. Voor nu gaan we echter even uit van de ‘mainstream’ die de MT volgt zonder gaten in de chronologieën.

Vanuit deze uitgangspunten kunnen er concrete verwachtingen worden uitgesproken. Zo kan van het fossielenbestand het volgende worden verwacht (althans, volgens veel creationisten; er zijn namelijk ook zondvloedmodellen waarin de fossielen niet aan de zondvloed worden toegeschreven):³¹

1. In het fossielenbestand, dat voornamelijk bestaat uit tijdens de zondvloed omgekomen organismen, zouden organismen plotseling moeten opduiken, over het algemeen zonder voorgangers, een tijd bestaan en weer verdwijnen zonder afstammelingen, indien uitgestorven.
2. Alle belangrijke taxa zouden vóór de zondvloed aanwezig moeten zijn, als ‘basistypen’,³² en na de zondvloed via adaptieve radiatie³³ over zijn gegaan in vele variëteiten (soorten).
3. De verticale volgorde van de fossielen zou leefgebied en vloeddynamica moeten weergeven. Deze volgorde moet niet universeel zijn (organismen uit een bepaalde leefomgeving moeten soms gevonden worden bij organismen uit een andere leefomgeving).
4. Het fossielenbestand zou voornamelijk moeten bestaan uit mariene organismen.
5. Er zouden geen fossielen van overgangsvormen aanwezig moeten zijn. Wel kan classificatie soms lastig zijn en kunnen bepaalde fossielen lijken te passen tussen twee andere categorieën, maar over het algemeen zouden voorname overgangsvormen afwezig moeten zijn. Omdat er geen grenzen aan Gods creativiteit worden toegekend, geldt dit als een globaal uitgangspunt.
6. Er zouden naast fossielen fossiele afdrukken³⁴ moeten zijn die gemaakt zijn door landorganismen die in staat zijn te zwemmen of te overleven op zogenoemde log mats³⁵ tijdens de eerste fasen van de zondvloed. Deze organismen zouden op droge stukken land gearriveerd moeten zijn die tijdelijk blootgesteld zijn geweest door getijden, tsunami’s, stormvloeden, het Corioliseffect³⁶ en zelfs bewegingen van continentale en regionale tektonische platen.³⁷

Ook op het gebied van bijvoorbeeld genetica kunnen voorspellingen worden gedaan. Een concreet voorbeeld van een dergelijke voorspelling is het volgende. Toen in 1997 in Cell een artikel verscheen waaruit de conclusie kwam dat de Neanderthalers geen mitochondriaal DNA (mtDNA)³⁸ hebben bijgedragen aan ‘de moderne mens’,³⁹ deed David DeWitt⁴⁰ de voorspelling dat dit wél het geval moet zijn geweest. Dit resulteerde in een onderzoek dat hij deed met W. Skinner.⁴¹,⁴² Hun bevindingen waren dat het mtDNA van Neanderthalers en dat van ‘de moderne mens’ een veel nauwere verwantschap kennen dan aangegeven door Kring et al. in hun onderzoek van 1997. Een presentatie hiervan tijdens de Creation Conference van Answers in Genesis⁴³ in 2003 is online beschikbaar.⁴⁴ Later onderzoek heeft de hypothese van DeWitt en Skinner bevestigd.⁴⁵,⁴⁶,⁴⁷

Een recent voorbeeld van toetsing van een concrete, onderscheidende voorspelling betreft de toetsing van de voorspelling van een mannelijke gemeenschappelijke menselijke voorouder zo’n 4500 jaar geleden met mutatiedata van het menselijke Y-chromosoom (~4500 jaar geleden omdat toen, volgens de chronologie gebaseerd op de MT, Noach en zijn zonen de enige overgebleven mannen waren op de wereld):
• https://assets.answersingenesis.org/doc/articles/pdf-versions/arj/v12/human_y_chromosome_molecular_clock.pdf
• https://assets.answersingenesis.org/doc/articles/pdf-versions/arj/v12/testing_predictions_yec_y_chromosome_molecular_clock.pdf
Er worden dus voorspellingen gedaan die “zouden kunnen aantonen dat [het ‘creationisme’] onjuist is”. Bovengenoemde voorbeelden hadden kunnen uitwijzen dat de data veel meer in overeenstemming zijn met het evolutieparadigma dan met het scheppingsparadigma. De vraag is echter in hoeverre dat het scheppingsparadigma (het ‘creationisme’) als geheel onderuit zou halen, net als dat bevestiging van voorspellingen niet per se zou inhouden dat het scheppingsparadigma juist is. Terecht stelt Bart Klink in het artikel waarnaar in de gestelde vraag verwezen wordt:

Deze historische Waarheid van Genesis, die neerkomt op een schepping in zes dagen een paar duizend jaar geleden en een wereldwijde vloed die alleen Noach en de zijnen met hun ark overleefden, heeft God zelf zo geopenbaard en is daarmee onfeilbaar. Hierdoor zullen ze nooit kunnen accepteren dat de aarde en het universum miljarden jaren oud zijn en mensen en andere dieren gemeenschappelijke voorouders delen, welke wetenschappelijke evidentie (bewijs) ook wordt aangedragen. Bron: http://deatheist.nl/index.php/artikelen/648-de-vraag-die-creationisten-altijd-ontwijken.

Juist omdat het uitgangspunt van het scheppingsparadigma de Bijbel is en niet de wetenschap, gebiedt de eerlijkheid te zeggen dat er wellicht geen sprake is van ‘Popperiaanse’⁴⁸ falsificerende voorspellingen die het paradigma als geheel onderuit zullen halen, al zijn er uiteraard individuen die op basis van wetenschappelijk verkregen inzichten het paradigma verlaten – wat mensen persoonlijk overtuigt kan immers sterk uiteenlopen. Dit betekent echter niet dat er helemaal geen toetsbare voorspellingen worden gedaan, en evenmin dat er vanuit het scheppingsparadigma geen wetenschap bedreven wordt. Het betekent wel dat het toepassen van de wetenschappelijke methode binnen dit paradigma begrenzingen kent. Dit geldt evenzeer voor het methodologisch naturalisme.⁴⁹,⁵⁰ Belangrijke verschillen zijn dat het scheppingsparadigma nauwere begrenzingen kent, maar dat het juist de typerende begrenzing van het methodologisch naturalisme niet heeft, namelijk het uitgangspunt dat de onderzoeker zich beperkt tot het natuurlijke.⁵¹ Dat maakt echter niet dat het scheppingsparadigma geen plaats heeft binnen de wetenschap. Het zijn juist de uitgangspunten van het scheppingsparadigma die aan de wieg staan van onze moderne wetenschap⁵² en die deze ten diepste juist mogelijk maken.⁵³ Toch gaat het binnen het scheppingsparadigma uiteindelijk, en dat mogen we gerust toegeven, om geloof.⁵⁴ “Het geloof nu is de zekerheid der dingen, die men hoopt, en het bewijs der dingen, die men niet ziet.” (Hebreeën 11:1).