Genderverwarring al zo oud als Rome
Misschien bent u niet alleen verontrust, maar ook beangst door de seksuele ethiek en genderverwarring die de overheid in onze tijd propageert. Die verontrusting is terecht, maar bang zijn hoeft niet. Ook vroeger was het voor christenen mogelijk om trouw te zijn aan de Heere in tijden van grote morele verschuivingen.
„Als je de eerste vier honderd jaar kent, begrijp je alles”, zo werd ons theologiestudenten voorgehouden in wat toen nog de propedeuse heette, de voorbereidende studie in de Godgeleerdheid. Het bleek een waar woord, of het nu gaat om Schriftkritiek, onbetrouwbare gebedsgenezers, dwaalleer, vervolging of epidemie; het is allemaal in essentie reeds voorgekomen in de vroege kerk.
Dat geldt ook voor het probleem dat veel christenen vandaag bezighoudt: een overheid die verkeerde waarden hanteert op het gebied van huwelijk en seksualiteit. Cicero waarschuwde meer dan vijftig jaar voor Christus al tegen het materialisme en de daarmee samenhangende decadentie van de leidende Romeinse families, die een maatschappelijke voortrekkersrol vertolkten.
De brieven van Paulus aan de Korintiërs laten echter zien dat buitensporig seksueel gedrag ook voorkwam bij de gewone man. Die gemeente bestond immers vooral uit arme mensen van lage sociale status (1 Korinthe 1:26 ). Zijn brief aan de Romeinen bevat ernstige waarschuwingen tegen homoseksueel gedrag. De belangrijkste reden voor de christenvervolging in het Romeinse Rijk was dat christenen niet bereid waren om de goden van de samenleving en hun rituele praktijken als legitiem te erkennen. Veel vervolgingen braken dan ook uit tijdens feesten voor de keizerscultus.
Keizer Augustus deed zijn best om enigszins paal en perk te stellen aan deze decadentie door wetten te maken die het gezin beschermden, het krijgen van kinderen bevorderden en overspel strafbaar maakten. Die wetten golden niet alleen voor de rijken maar voor alle romeinse burgers. Echter, tijdens de regering van Augustus kwam het door de tegenstand nooit tot volledige uitvoering, en onder daaropvolgende keizers als Tiberius (kruisiging van Christus) en Nero (marteldood Paulus en Petrus) werd overspel weer ‘normaal’. Sommige gebeurtenissen uit die tijd komen bijna letterlijk overeen met verschijnselen in onze tijd. Keizer Tiberius had een eiland waar hij op grote schaal de walgelijkste vormen van pedofilie bedreef, waarbij het eiland en de activiteiten van de miljardair Epstein in onze tijd verbleken.
De man die Nero’s vrouw werd
Keizer Nero was drie keer getrouwd met vrouwen, maar minder bekend is dat hij daarbij ook twee homoseksuele relaties had. Bij zijn verhouding met ene Pythagoras nam Nero een vrouwelijke rol aan, later werd dat een mannelijke waarbij zijn partner als vrouw door het leven moest gaan.
Nero’s verhouding met Sporus laat zich, in termen van onze tijd, het best karakteriseren als een vorm van radicale genderverwarring . Sporus was waarschijnlijk de zoon van Poppaea Sabina, een eerdere vrouw van Nero. De keizer maakte zich in ieder geval schuldig aan homoseksueel kindermisbruik, maar waarschijnlijk dus ook aan een ernstige vorm van incest. Bovendien liet hij Sporus castreren in een poging om hem zoveel mogelijk te laten lijken op een ‘echte’ vrouw. De geschiedschrijver Suetonius spreekt van een „natuurlijke” vrouw. Het uiterlijk van Sporus moest passen bij de genderidentiteit die hem door Nero was aangemeten. Daarop liet Nero de jongen kleden in een bruidsjurk en sluier. Via een officiële familieceremonie nam de keizer hem daarna tot ‘echtgenote’. Ondertussen bleef Nero ook getrouwd met Messalina, maar het was Sporus die bij hem was tijdens de rituele voorbereidingen op zijn zelfmoord.
Van Sporus is bekend dat hij ook na de dood van Nero bij zijn genderrol bleef. Hij had een relatie met het hoofd van de Pretoriaanse garde, die kort daarop vermoord werd, en vervulde ook de rol van vrouw voor de latere keizer Otho, die al na enkele maanden regering zelfmoord pleegde. Toen diens opvolger Vitelius aangaf dat hij Sporus als transgendervrouw in de arena een verkrachting wilde laten ondergaan gevolgd door de dood door een gladiatorenhand, pleegde Sporus eveneens zelfmoord.
Getuigen en bidden
U begrijpt het al. Deze gang van zaken maakte uiteindelijk niemand gelukkig. Maar het brengt ons wel angstvallig dicht bij onze tijd. Toch hoeft dat niet alleen beangstigend te werken. Wel vraagt het om moed om niet mee te doen met wat de samenleving en de regering normaal zijn gaan vinden. Ook in de tijd van Nero was het mogelijk om een trouw getuige van Christus te zijn.
Daaruit mogen wij leren. Zoals Paulus mogen we onbevreesd getuigen van de waarheid en heilzaamheid van Gods regels en bedoelingen, zoals die uit de schepping en de Bijbel blijken. Dat doet de apostel op vele plaatsen in zijn brieven, en uit het boek Handelingen blijkt dat hij ook voor heidense gouverneurs met een slecht zedelijk leven niet zweeg over Gods oordeel. Johannes de Doper werd niet onthoofd omdat hij in Jezus geloofde, maar omdat hij de zondige seksuele relatie van de koning veroordeelde.
Losse zeden zijn een slecht teken voor de toekomst van een samenleving. Historisch gezien zijn een gebrek aan monogame heteroseksuele normen een aanwijzing dat een samenleving cultureel op instorten staat. Dat heeft de Engelse sociaal antropoloog en volkenkundige Joseph Unwin een eeuw geleden reeds aangetoond in zijn boek ”Sex and Culture”, waarin hij het lot van 80 primitieve culturen en 16 beschavingen op een rijtje zet en seksuele vrijheid van met name vrouwen als grootste gemene deler aantoonde voor hun ondergang. Dit onderzoek kwam niet voort uit christelijke overtuigingen, want Unwin was zelf een atheïst.
Het zou na Nero nog 250 jaar duren voordat Constantijn ten tonele verscheen en er een keerpunt kwam in de publieke moraliteit. Ondertussen baden christenen voor de overheid (1 Timotheüs 2:1-4). Juist voor een regering die hen de moed ontnam, zoals die van keizer Nero.
Dit artikel verscheen 11 maart 2023 op de Opinie pagina van het Reformatorisch Dagblad en is met toestemming van de auteur overgenomen.
De auteur Benno Zuiddam is theoloog en classicus, verbonden aan het Hersteld Hervormd seminarie, North West University, en Bijbels Beraad M/V. Hij schreef het boek “Mensen zoals jij, een maand lang leven met gelovigen uit het Romeinse Rijk” (Banier), dat uitdagingen van nu bespreekt in het licht van de ervaringen van de vroege kerk.
Over dit onderwerp hebben we ook een aantal boeken in onze webshop. Klik op de afbeelding om naar de betreffende link te gaan:
